Etymologia
Nazwa Hiszpania(hiszp.España)wywodzi się od nazwy
Hispania,skąd Rzymianie nadali tę nazwę dla części Półwyspu
Iberyjskiego.Alternatywną nazwą była Iberia nazwa preferowana przez greckich
pisarzy w odniesieniu do tej samej przestrzeni,wywodziła się ona od rzeki
Iber(hiszp.Ebro)lub od słowa,jakie Grecy słyszeli od miejscowych ludów,również
na południu półwyspu.Jednakże fakt,że termin Hiszpania jest terminem łacińskim
doprowadziło do sformułowania kilka teorii na temat jego pochodzenia.«Hispania»wywodzi
się od fenickiej nazwy i-spn-ya,terminu który stosowanie jest w dokumentach
dopiero począwszy od drugiego tysiąclecia p.n.e.Fenicjanie byli pierwszą
cywilizacją zamieszkującą Półwysep Iberyjski,zaś o ich pochodzeniu nie wiadomo
nic pewnego.To oni założyli na terenie dzisiejszej Hiszpanii miasto Gadir
dzisiejszy Kadyks,najstarsze miasto Europy Zachodniej.Po pokonaniu
Kartagińczyków przez Rzymian,osadnicy nazwali te tereny jako wyspa góralków,gdyż
po przybyciu zobaczyli tu mnóstwo królików i pomylili je z góralkami,które
znali z Afryki,wówczas to wzięli je za znane z Palestyny góralki,które w języku
fenickim,pochodzącym z grupy języków semickich,musiały nazywać się,podobnie jak
w biblijnym języku hebrajskim właśnie אי שפנים(ʾÎ-šəpānîm/Hi-szfanim),w liczbie
mnogiej szaphanim.Określili oni wówczas tereny te,jako tierra abundante en
conejos ziemia bogata w króliki.Na monecie z Galby widnieje uosobienie
Hiszpanii z królikiem u stóp.Fenickie Iszaphanim zlatynizowało się do Hiszpania
już w czasach starożytnych.Stąd mamy współczesne określenia Hiszpanii,które wyewoluowały
od tej właśnie nazwy.Inna teoria pochodzenia nazwy wskazuje na preromańską
nazwę Sewilli Hispalis.Inne hipotezy zakładają,że zarówno nazwy Hispalis jak
Hispania pochodzą od nazw dwóch legendarnych królów Hiszpanii.Hispalo i jego
syn Hispano lub Hispan,obwiednio syn i wnuk Heraklesa.
Historia
Począwszy od IX wieku p.n.e.Półwysep Iberyjski był
terenem ekspansji licznych ludów i państw(Celtów,Fenicjan,Greków czy też
Kartagińczyków).W II wieku p.n.e.Na półwyspie pojawili się Rzymianie.W V wieku
na tereny obecnej Hiszpanii wdarli się Wizygoci i stworzyli tam własne
królestwo. W roku 711 z obszarów północnej Afryki na Półwysep Iberyjski
przedostały się wojska arabskie pod wodzą Tarika, które błyskawicznie podbiły
prawie cały półwysep.Niewielkie królestwa chrześcijańskie na północy rozpoczęły
rekonkwistę,która zaowocowała ostatecznym wyparciem Maurów w 1492.Przywódcą i pierwszym
królem,zgodnie z tradycją,był don Pelayo,prawdopodobnie szlachcic wizygocki,który
razem z innymi schronił się w górach Asturii przed napierającymi z południa
wojskami muzułmańskimi.Jako początek procesu rekonkwisty uznaje się bitwę w
wąwozie Covadonga(722),w której oddział(około 300 ludzi)pod wodzą don Pelayo
pokonał dzięki zaskoczeniu i pułapce kilkukrotnie większe siły przeciwnika.Rozbity
oddział muzułmański miał charakter rozpoznawczy,a jego"klęska"nie
miała dla najeźdźców większego znaczenia.W ten sposób powstało pierwsze mini
królestwo chrześcijańskie,które rozpoczęło powolną walkę z najeźdźcami
muzułmańskimi.Z tych drobnych państw chrześcijańskich z czasem wyłoniły się dwa
silne królestwa:Kastylia i Aragonia.Rozkwit i ekspansja powstałej z połączenia
obu tych państw Hiszpanii były przede wszystkim związane z podbojami
kolonialnymi w Ameryce i zdobyciem wielkich bogactw.Dzięki mocarstwowej
polityce kraj stał się supermocarstwem w Europie Zachodniej.Stracił jednak tę
pozycję na skutek osłabienia,upadku gospodarczego i
wyniszczających(przegrywanych)wojen z Francją Ludwika XIV.Problemy z
następstwem tronu w XVIII wieku doprowadziły do wojny o sukcesję hiszpańską,która
w znacznym stopniu osłabiła państwo.Około 1825 wielkie imperium hiszpańskie
przestało praktycznie istnieć.Spowodowane to było zbyt długim złym
zarządzaniem,niesprawiedliwym ładem społecznym i,przede wszystkim,inwazją
Napoleona,który rozprzestrzenił idee wolnościowe w Ameryce.Hiszpania na krótko dostała
się pod wpływy Francji.Wkrótce powróciła dynastia Burbonów i stopniowo kraj
stawał się biednym prowincjonalnym królestwem.Na początku XX wieku Hiszpanią
rządziło kilku dyktatorów częste niepokoje społeczne skompromitowały monarchię
i w 1931 proklamowano republikę.W latach 1936-1939 kraj ogarnęła wojna domowa.W
jej wyniku władzę w kraju przejęli nacjonaliści pod wodzą generała Francisco
Franco.Po śmierci Franco w 1975,władzę przejął wyznaczony przez niego na
następcę książę Jan Karol z dynastii Burbonów.Przywrócono monarchię(formalnie
istniała już od lat 40.a Franco pełnił funkcję regenta),a król wprowadził w
kraju demokratyczne reformy.W 1982 Hiszpania wstąpiła do NATO,a w 1986 stała
się członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej(która później została
przekształcona w Unię Europejską).
Ustrój
polityczny
Hiszpania jest dziedziczną monarchią parlamentarną.Królem
jest Jan Karol z dynastii Burbonów.Wstąpił na tron w 1975 roku po śmierci
generała Francisco Franco.Król,mimo iż cieszy się ogromnym autorytetem w
społeczeństwie(nawet wśród komunistów),zwłaszcza po uśmierzeniu próby zamachu
stanu 23 lutego 1981,nie ma w swych rękach żadnej realnej władzy.Mianuje szefa
rządu,który zawsze wywodzi się ze zwycięskiego ugrupowania.W wyjątkowych
sytuacjach może wygłaszać orędzia do narodu.Jest również najwyższym dowódcą
wojska.Władza ustawodawcza jest zapewniona przez parlament dwuizbowy,sąd lub
Zgromadzenie Narodowe,składa się z Kongresu Deputowanych(Congreso de
Diputados)z 350 członków,wybieranego w wyborach powszechnych na okres 4 lat i
Senatu,składającego się z 259 członków,z których 208 jest bezpośrednio
wybieranych przez ludzi i 51 mianowanych przez regionalne legislatury,na okres
również 4 lat.Premierem Hiszpanii jest od 2004 socjalista José Luis Rodríguez
Zapatero.Natomiast Elena Salgado jest obecną,a zarazem drugą kobietą
wicepremierem Hiszpanii.
Siły
zbrojne
Siły zbrojne(Fuerzas Armadas Españolas),których
najwyższym dowódcą jest król a dowódcą operacyjnym jest szef sztabu(Jefe del
Estado Mayor de la Defensa).Zasadnicza służba wojskowa we wszystkich rodzajach
wojsk trwa 9 miesięcy.Siły Zbrojne są aktywnymi członkami NATO,Eurokorpusu oraz
Grup Bojowych Unii Europejskiej.
Zgodnie z Art.8 Konstytucji Hiszpańskiej składają się z:
Zgodnie z Art.8 Konstytucji Hiszpańskiej składają się z:
·Sił lądowych,
·Marynarki wojennej(w tym także piechoty
morskiej),
·Sił lotniczych
·Guardia Civil.
Budżet wojskowy obejmuje 0,84% PKB.
Liczebność
wojska:
·Liczba żołnierzy czynnych 177,950
·Liczba rezerwistów 328,500
·liczba jednostek
paramilitarnych(jednostki specjalne,Guardia Civil itp.)72,600
Łącznie w armii służy 579,050 żołnierzy.
Polityka
społeczna
Realizowana w Hiszpanii polityka społeczna obejmuje
swym zakresem zabezpieczenie i pomoc społeczną,ochronę zdrowia i politykę
oświatową.Zabezpieczeniem społecznym są objęci wszyscy pracujący.Składki na
fundusz ubezpieczeniowy są obowiązkowe,także dla pracujących na własny rachunek.Fundusz
jest także dotowany z budżetu państwa,są z niego wypłacane emerytury i renty
oraz zasiłki macierzyńskie,chorobowe,dla osób bezrobotnych,czy ludzi starych
oraz na wypadek śmierci.Opieka zdrowotna jest odpłatna,lecz częściowo
refinansowana z funduszu ubezpieczeniowego.W przypadku leczenia szpitalnego i
stosowania leków zwrot kosztów jest całkowity.
Oświata
Nauczanie jest bezpłatne i obowiązkowe dla dzieci w
wieku 6–14 lat.Nauka w szkole podstawowej trwa 5 lat,w szkole średniej 7 lat w
dwóch cyklach:I 4-letni,będący kontynuacją szkoły podstawowej i II 3-letni,przygotowujący
do studiów i zakończony bakalaureatem.
Geografia
Hiszpania to kraj wyżynny i górzysty.
Budowa
geologiczna
Centralna część Hiszpanii zbudowana jest z masywów
paleozoicznych,częściowo przykrytych osadami mezozoicznymi i kenozoicznymi,które
występują w rozległych nieckach.Od północnego wschodu i południowego wschodu
graniczą z nimi alpejskie pasma fałdowe Pirenejów i Gór Betyckich.
Góry
Hiszpania jest krajem wyżynno-górskim(około 90
proc.obszaru zajmują wyżyny i góry).Centralną część kraju zajmuje wyżyna zwana
Mesetą Iberyjską,która wznosi się średnio do 600 m n.p.m.Góry Kastylijskie
dzielą ją(najwyższy szczyt Almanzor 2592 m n.p.m.)na dwie części:Starą i Nową
Kastylię.Mesetę otaczają góry:od północy Góry Kantabryjskie z najwyższym
szczytem Torre de Cerredo(2648 m n.p.m.)od północnego wschodu Góry Iberyjskie
z kulminacją Moncayo(2313 m n.p.m.)Na granicy z Francją rozpościerają się
niedostępne Pireneje z kulminacją Aneto(3404 m n.p.m.)które wraz z Górami
Iberyjskimi i niższymi Górami Katalońskimi otaczają nizinną Kotlinę Aragońską.
Najwyższe
szczyty w Hiszpanii:
Szczyt
Prowincja Wysokość(m n.p.m.)
Teide Santa Cruz
de Tenerife 3718
Mulhacén Granada 3478
Aneto Huesca 3404
Veleta Granada 3392
Pico Posets Huesca 3375
La Alcazaba Granada 3366
Monte Perdido
Huesca 3355
Pico Marboré
Huesca 3328
Pico de la
Maladeta Huesca 3309
Pico Viñamala
Huesca 3298
Hydrologia
Głównymi rzekami Hiszpanii
są:Tag,Ebro,Gwadiana,Duero i Gwadalkiwir płyną one w głębokich dolinach oraz
mają zmienne stany wód.Duero jest najobfitszą w wodę rzeką na Płw.Iberyjskim,ale
i jej wody znacznie opadają w lecie.Istnienie progów uniemożliwia żeglugę,lecz
stwarza możliwości wykorzystania energetycznego.Dopływy są wykorzystywane dla
celów irygacyjnych,co jednak możliwe jest dzięki budowie zbiorników retencyjnych.Największy
z nich znajduje się,na Esli w pobliżu jej ujścia do Duero.Tag,z kolei jest
najdłuższą rzeką półwyspu(~1010 km),lecz jest ona mało zasobna w wodę.Na
odcinku 50 km tworzy granicę między Hiszpanią a Portugalią.Wody Tagu spływają
na zachód głęboko wciętą(100-150 m)doliną.Jej niskie stany w porze letniej i
duże spadki terenu uniemożliwiają żeglugę na tej rzece.Gwadiana jest rzeką w
swym górnym biegu rzeką typowo krasową miejscami zanikającą i miejscami
pokazującą się w jeziorach krasowych.
Gleby
Pokrywa glebowa Hiszpanii jest bardzo zróżnicowana.Północne
obszary pokryte są glebami brunatnymi,a w Górach Kantabryjskich,występuje
kompleks gleb bielicowych o niewykształconym profilu.W wielu miejscach Galicji(zwłaszcza
w dorzeczu górnego Minho,o dużej wilgotności)rozpowszechnione są:gleby
piaszczyste,szkieletowe i zabagnione a nawet torfowiska.Ogromne regiony
pozostałej części Hiszpanii pokryte są glebami brązowymi(cynamonowymi) i
brunatnymi śródziemnomorskimi.
Flora
Północną część kraju porastają lasy liściaste,zaś na
południu dominują lasy iglaste.Na południu i w środkowej części kraju występuje
roślinność śródziemnomorska z enklawami wiecznie zielonych lasów z dębem
korkowym,oliwką i pinią.Na suchym obszarze południowo-wschodnim rośnie trawa
stepowa,głównie ostnica mocna.W górach występują piętra roślinne.Na Wyspach
Kanaryjskich roślinność jest uboga z endemiczną draceną smoczą,roślinami
gruboszowatymi i wawrzynem kanaryjskim.Na Minorce występuje zimozielona
formacja roślinna garig.Ponadto florę Hiszpanii uzupełniają takie rośliny
jak:dąb skalny,palma karłowata,drzewo chleba świętojańskiego oraz,najbardziej
pospolita z wszystkich wymienionych sosna alpejska,charakteryzująca się
jasnozielonymi igłami,srebrzystymi gałęziami i rudobrązowymi szyszkami.
Fauna
Podobnie jak w przypadku flory tak i w faunie
znajdujemy tu przedstawicieli środkowoeuropejskiej i północnoafrykańskiej
fauny.Na północy kraju przeważają gatunki środkowoeuropejskie.W Pirenejach
można spotkać dzikie świnie,wilki,kozice czy rysie.Z ptaków drapieżnych
spotkamy orły i sępy.W górach centralnej części Hiszpanii występują
lisy,borsuki,krety i różnorodne gryzonie.W tym samym rejonie,na stepowych
nizinach występują zające,króliki i populacja różnorodnych gryzoni.Na południu
Hiszpanii występują reprezentanci północnoafrykańskiej fauny,zwierzęta takie
jak jeżozwierz,przepiórka,łasica,szakal oraz wiele gatunków jaszczurek.Na
Gibraltarze występuje jedyny gatunek małp europejskich magota gibraltarska.Rzeki
kraju obfitują w różnorodne gatunki ryb takie jak:pstrągi,łososie w rzekach w
regionie Kantabrii,płocie czy świnki.W przybrzeżnych rejonach mórz napotkać
można tu dorsze,makrele i tuńczyki.Miejscowe zwierzęta,nie spotykane gdzie
indziej w Europie,to m.in.żeneta i koziorożec pirenejski.Licznie występują tu
ptaki.
Podział
administracyjny
Hiszpania dzieli się na 17 wspólnot
autonomicznych(Comunidades Autónomas),które cieszą się dużą autonomią(głównie w
kwestiach szkolnictwa,podatków,itd.)oraz dwa miasta autonomiczne(Ciudad
Autónoma).
Oto one:
·Andaluzja(Andalucía)
·Aragonia(Aragón)
·Asturia(Asturias)
·Baleary(Islas
Baleares)
·Estremadura(Extremadura)
·Galicja(Galicia)
·Kantabria(Cantabria)
·Kastylia-La
Mancha(Castilla La Mancha)
·Kastylia
i León(Castilla y León)
·Katalonia(Cataluña)
·Kraj Basków(País Vasco)
·La
Rioja(La Rioja)
·Madryt(Madrid)
·Murcja(Murcia)
·Nawarra(prowincja)(Navarra)
·Walencja(Valencia)
·Wyspy
Kanaryjskie(Islas Canarias)
Integralną część Hiszpanii stanowią tzw.hiszpańskie
posiadłości w Afryce Północnej:
·Ceuta(Ceuta)
·Melilla(Melilla)
Wspólnoty autonomiczne Hiszpanii dzielą się na 50
prowincji.
Klimat
Klimat Hiszpanii jest zróżnicowany,od chłodnego i
deszczowego na północnym zachodzie,po gorący i suchy na równinach Andaluzji.Wynika
to z ukształtowania terenu.Centrum kraju charakteryzuje się klimatem
kontynentalnym.Jest to teren otoczony pasmami górskimi,w związku z czym nie
dociera tam wilgotne powietrze i jest bardzo sucho.Występują duże amplitudy
temperatur dziennych jak i rocznych.Latem na całym obszarze kraju z wyjątkiem
północnego wybrzeża,jest gorąco i słonecznie.Średnie temperatury wynoszą 12°C w
styczniu i 25°C w lipcu,roczna ilość opadów sięga 250 mm.Madryt,leżący na
wysokości 660 m,ma średnie temp.5°C w styczniu i 24°C w lipcu.Północ kraju jest
terenem zdecydowanie wilgotnym.Występują tam spore opady,a temperatury są
umiarkowane.Niewielkie amplitudy miesięczne wskazują na łagodne zimy(od 6°C do
10°C) i chłodne lata(średnio poniżej 22°C).Obszar wybrzeża na wschodzie i
południu kraju przejawia cechy klimatu śródziemnego z wpływem klimatu morskiego,im
bardziej na południe tym bardziej gorący klimat.Jest to teren raczej suchy,z
gorącym latem(ponad 22°C) i łagodną zimą (od 6°C na północno-wschodnim wybrzeżu
do ponad 10°C na południu).
Strefy
klimatyczne w Hiszpanii:
·Strefa klimatyczna:Podzwrotnikowa i
umiarkowana
·Klimat:Śródziemnomorski,kontynentalny i
morski
Język
W Hiszpanii status urzędowego ma
język:kastylijski(potocznie zwany hiszpańskim),oraz regionalnie
także:kataloński,baskijski i galisyjski.Zgodnie z zapisem w konstytucji Hiszpanii,każdy
obywatel tego kraju ma obowiązek znać język kastylijski.Język kataloński,jako
urzędowy występuje w Katalonii i na Balearach.Poza tym używany jest w Pasie
Zachodnim(Aragonia) i w comarce Carche na terenie Murcji.Na terenie wspólnoty
autonomicznej Walencja,używany jest wariant języka katalońskiego walencjański.Język
galicyjski jako urzędowy występuje tylko w Galicji.Ponadto używany jest w
prowincjach León i Zamora,jednak nie ma tam statusu urzędowego.Język baskijski,jako
urzędowy występuje w Kraju Basków i na północy Nawarry.W gminach doliny Arán w
katalońskiej prowincji Lleida,obowiązuje język aranejski,wariant
oksytańskiego.Występują także liczne języki i dialekty romańskie,które nie mają
statusu urzędowych w żadnej z hiszpańskich gmin.
Są
to:
·asturleoński,w skład którego
wchodzą:asturyjski(używany w Asturii),kantabryjski(używany w
Kantabrii),leóński(używany w prowincjach:León i Zamora),estremadurski(używany w
Estremadurze)
·Aragoński(używany w Aragonii)
·portugalski(niegdyś używany w niektórych
gminach na terenie Estremadury,graniczących z Portugalią;obecnie praktycznie
nie używany)
Demografia
Dane
ogólne
Hiszpania liczyła 40499799 mieszkańców 1 stycznia
2000,zaś 1 stycznia 2009 już 46661950.Gęstość zaludnienia wynosi 91,4 os./km²,jest
niższa niż w większości krajów Europy Zachodniej,a jej rozmieszczenie na terytorium
kraju jest nierównomierne.Obszary najgęściej zaludnione znajdują się na
wybrzeżu i wokół Obszaru Metropolitarnego Madrytu,podczas gdy reszta interioru
jest słabo zaludniona.Gęstość zaludnienia jest różna w zależności od prowincji.Największa
gęstość zaludnienia występuje w granicach wielkich miast.
Imigracja
Hiszpania,podobnie jak prawie wszystkie kraje Europy
borykałaby się z ujemnym przyrostem naturalnym,gdyby nie imigranci,których przyciąga
dynamicznie rozwijająca się gospodarka tego kraju.Rocznie przybywają ich
tysiące głównie z Afryki i dawnych hiszpańskich kolonii.W 2009 r.12%
mieszkańców(5,6 mln)było obcokrajowcami.Największymi mniejszościami
są:Rumuni(797 tys.)Marokańczycy(710 tys.)Ekwadorczycy(500
tys.)Kolumbijczycy(400 tys.)Boliwijczycy(ok.400 tys.) i Brytyjczycy(374,6
tys.-761 tys.)oraz ludność z pozostałych krajów afrykańskich a nawet z krajów
dalekiej Azji(200 tys.)w tym Chińczycy(125 tys.)Często próby przedostania się
biednych ludzi z Afryki kończą się tragedią toną w Morzu Śródziemnym lub
Oceanie Atlantyckim.W Hiszpanii widoczna jest tendencja przybywania tu i
osiedlania się ludności z krajów UE i z całej Europy wśród nich są
m.in.Brytyjczycy(350 tys.)Francuzi(225 tys.)Niemcy(215
tys.)Portugalczycy(160 tys.)Włosi(158 tys.)Polacy(140 tys.)Turcy(105
tys.)Ukraińcy(100 tys.)Szwedzi(60 tys.)
Miasta
Najludniejsze
miasta Hiszpanii(powyżej 200 tysięcy mieszkańców w 2008 roku):
Miasto
Liczba ludności Powierzchnia(km²)Region
Madryt 3213271 607 km² Madryt
Barcelona 1615908 101,4 km² Katalonia
Walencja 810064 134,6 km² Walencja
Sewilla 699759 140,8 km² Andaluzja
Saragossa 666129 967 km² Aragonia
Málaga 566447 395 km² Andaluzja
Murcja 430571 881,8 km² Murcja
Palma de Mallorca 396570 208,6 km² Baleary
Las Palmas de Gran Canaria 381123 100,5 km² Wyspy
Kanaryjskie
Bilbao 353 340 40,6 km² Kraj Basków
Córdoba 325453 1255 km² Andaluzja
Alicante 331750 201,2 km² Walencja
Valladolid 318461 197,9 km² Kastylia i León
Vigo 295703 109,1 km² Galicia
Gijón 275699 181,6 km² Asturia
L'Hospitalet de Llobregat 253782 12,5 km² Katalonia
La Coruña 245164 37,8 km² Galicia
Granada 236988 88 km² Andaluzja
Vitoria 232477 276,8 km² Kraj Basków
Oviedo 224713 186,5 km² Asturia
Santa Cruz de Tenerife 221956 150,5 km² Wyspy
Kanaryjskie
Cartagena 210376 558,3 km² Murcja
Móstoles 206275 45 km² Madryt
Alcalá de Henares 203645 87,7 km² Madryt
Rozpiętość
populacji miast liczba miast
Powyżej 1 miliona 2
Od 500 tys.do 1 miliona 4
Od 250 do 500 tys.8
Od 100 do 250 tys.45
Obszary
metropolitalne liczba mieszkańców(2008)
1 Obszar metropolitalny Madrytu 6138056
2 Obszar metropolitalny Barcelony 4542490
3 Obszar metropolitalny Walencji 1705742
4 Obszar metropolitalny Sewilli 1360361
5 Obszar metropolitalny Bilbao 953152
6 Obszar metropolitalny Malagi 923104
7 Obszar metropolitalny Asturii 863050
8 Obszar metropolitalny Alicante 785020
9 Obszar metropolitalny Murcji 763723
10 Obszar
metropolitalny Las Palmas de Gran Canaria 741826
11 Obszar metropolitalny Vigo 695625
Osadnictwo
Osiedla wiejskie odznaczają się w Hiszpanii bardzo
dużą różnorodnością;w zależności od okolicy zmienia się materiał,z którego
zbudowane są domy,a także ich wielkość i układ przestrzenny.Występuje,więc z
jednej strony osadnictwo całkowicie rozproszone,a z drugiej skupione,w którym
nierzadkie są przykłady wsi liczących powyżej 2 tys.domów(np.tzw.pueblos
blancos).Rozmieszczenie i typy wsi zależą przede wszystkim od warunków
przyrodniczych.Możliwość zaopatrzenia w wodę decyduje jednoznacznie o lokalizacji
wsi,których większość leży w dolinach rzek.Niekiedy wpływ mają tu także
czynniki przyrodnicze,historyczne oraz ekonomiczne.Formy osiedli pochodzą z
różnorodnych okresów,a centralnie położonymi ośrodkami są stolice prowincji.
Religie
Przez wieki Hiszpania uważana była za bastion
katolicyzmu w Europie.Tereny dzisiejszej Hiszpanii były jednymi z najszybciej
schrystianizowanych w Europie w IV wieku.Na początku VIII wieku od strony
południa miała miejsce inwazja arabska obejmująca niemal cały Półwysep Iberyjski.W
I połowie VIII wieku od północy rozpoczęła się Rekonkwista wypieranie muzułmańskich
Maurów z Półwyspu.Po opanowaniu całej Hiszpanii,czyli po roku 1492 jej
monarchowie Ferdynand II Katolicki i Izabela I Katolicka rozpoczęli
prześladowania muzułmanów i żydów zmuszając ich do konwersji na chrześcijaństwo.Doprowadziło
to ostatecznie do wyrugowania wyznawców innych niż rzymski katolicyzm wyznań.W
XVI wiek do Hiszpanii zaczęły szybko przenikać idee Reformacji,ale władcy
opowiedzieli się po stronie Kościoła rzymskokatolickiego.W tym samym czasie
rozpoczęły się podboje obu Ameryk i przymusowe nawracanie lub mordowanie ludności
kolonizowanych terenów.Do początku XIX wiek Hiszpania pozostawała bastionem
europejskiego katolicyzmu z szeroko praktykowaną Inkwizycją,lecz za czasów
wojen napoleońskich i wojen domowych będących ich skutkiem zniesiono ją.Republikańskie
rządy Francji próbowały narzucić laicki model państwa w Hiszpanii,co tylko
częściowo się udało.W XIX wieku Hiszpania stała się monarchią parlamentarną z
trójpodziałem władzy.Na skutek trendów modernizacyjnych,rewolucji przemysłowej,upowszechniającego
się liberalizmu polityczno-gospodarczego i demokratyzacji życia społecznego
pozycja Kościoła i rola religii zaczęły słabnąć,zwłaszcza w Katalonii,choć
procesy te były dużo słabsze,niż w pozostałych krajach europejskich.Na początku
XX wiek w północnej dobrze rozwiniętej gospodarczo i zaawansowanej
technologicznie Hiszpanii upowszechniały się dążenie rewolucyjne,socjalizm,antyklerykalizm
i liberalizm obyczajowy.W latach 30.Zaostrzył się konflikt między
konserwatystami skupionymi wokół monarchii i Kościoła a republikanami
opowiadającymi się za laicką republiką w całej Hiszpanii.Doprowadziło to do
wybuchu wojny domowej,w czasie której instytucja Kościoła rzymskokatolickiego i
duchowieństwo doznały bardzo dużych prześladowań ze strony sił republikańskich,anarchistycznych
i socjalistycznych.Po wygranej przez generała Francisco Franco wojnie Hiszpania
stała się na powrót państwem wyznaniowym,w którym Kościół rzymskokatolicki miał
uprzywilejowaną pozycję,a niemal całe życie społeczne i obyczajowe
podporządkowane ideom narodowego katolicyzmu.Przywrócono kary za kontakty
homoseksualne,rozwody,antykoncepcja,aborcja i edukacja seksualna zostały zakazane,płacenie
podatków na rzecz prywatnych szkół katolickich i nauczanie lekcji religii
katolickiej stało się obowiązkowe w szkołach bez względu na wyznanie.Stan ten
utrzymywał się do połowy lat 70.Kiedy to po śmierci generała Franco
przywrócono monarchię konstytucyjną i zagwarantowano wolność sumienia,świeckość
i neutralność światopoglądową państwa.W 1982 roku wybory do parlamentu wygrała
Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza sprawując bez przerwy władzę przez
14 lat.W okresie rządów Partii Socjalistycznej nadal trwał dynamiczny rozwój
gospodarki,wzrósł konsumpcjonizm,doszło do sekularyzacji i liberalizacji życia
społecznego i obyczajowego.W nowoczesnym i zamożnym społeczeństwie hiszpańskim
Kościół i religia przestały być uważane za instytucje zaspokajające potrzeby
wiernych.Powszechne były także nastroje antyklerykalne oskarżające Kościół o
nacjonalizm i wspieranie dyktatury Franco.Kościół zaczął systematycznie tracić
na znaczeniu,a jego wpływy na życie publiczne i społeczne maleć.W ostatnich
latach proces laicyzacji i sekularyzacji pogłębiły się.Sprzyjają temu reformy
polityczne socjalistycznego rządu premiera José Luisa Rodrígueza Zapatero.Według
Centrum Badań Socjologicznych w 2009 roku 73,2% Hiszpanów zdeklarowało
przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego(76% w 2006 roku),2,3% do
islamu,0,1% do judaizmu,1,7% to wyznawcy pozostałych
religii(głównie,protestantyzmu,prawosławia,buddyzmu),hinduizmu i sikhizmu,a
22,2% zdeklarowało ateizm,agnostycyzm lub bezwyznaniowość(19% w 2006 roku).W
1975 roku 61% Hiszpanów uczęszczało systematycznie do kościoła na niedzielne
nabożeństwa,w 2002 roku 25%,podczas gdy w 2009 roku już tylko 15%.58% Hiszpanów
zdeklarowało,że nigdy nie chodzi do kościoła.Według sondażu Eurobarometr w 2005
roku 59% Hiszpanów przyznało się do wiary w Boga osobowego,21% do wiary w
nieokreśloną siłę wyższą,a 18% zdeklarowało brak wiary.Wg tego samego ośrodka
badawczego w 2008 roku zaledwie 3% Hiszpanów uznało religię za jedną z trzech
najważniejszych wartości,podczas gdy średnia europejska wyniosła 7%.Wg
Instytutu Gallupa aż 59% Hiszpanów przyznało,że religia nie odgrywa ważnej roli
w ich życiu.Odbiciem malejącej roli Kościoła i religii w Hiszpanii są
drastyczny kryzys powołań i niedobór duchowieństwa,upowszechniający się
relatywizm moralny,daleko posunięta tolerancja wobec
antykoncepcji,aborcji,eutanazji,kohabitacji czy małżeństw homoseksualnych.Szczególnie
młode pokolenie krytyczne jest wobec postaw i doktryn Kościoła odnośnie etyki
seksualnej i życia małżeńsko-rodzinnego.Młode pokolenie także w największym
stopniu skłania się ku indywidualnej wierze bądź bezwyznaniowości.W 2005 roku
zaledwie połowa młodzieży utożsamiała się z katolicyzmem,z czego jedynie 10%
było zaangażowanych religijnie,a niespełna 4% systematycznie praktykowało.Z
drugiej strony w obliczu gwałtownej laicyzacji życia publicznego,reformom
rządzącej PSOE i napływowi muzułmańskich imigrantów widoczna jest także aktywna
działalność organizacji katolickich mobilizujących prawicowe ugrupowania
polityczne i zwolenników odnowy moralnej i tradycyjnych wartości rodzinnych i
katolickich.Ruchy te jednak wydają się być w mniejszości.
Gospodarka
Do lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia Hiszpania
była jednym z najuboższych krajów Europy.Masowy napływ turystów spowodował
wielki wzrost inwestycji i napływ kapitału zagranicznego,który wzmógł się
jeszcze po przystąpieniu do Unii Europejskiej.Hiszpania była przez ostatnie pół
wieku jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy.W 2009
PKB wyniósł 1052 mld euro,czyli 23,5 tys.euro na mieszkańca.Hiszpania uporała
się w ostatnich latach ze zmorą,jaką była znaczna inflacja(od 1990 spadła z
ponad 9 proc.do ok.2,5-3 proc.obecnie) i masowym bezrobociem.W IV 2011 wynosiło
ono 21,3 proc.wobec 21,6 proc.w 1978.Hiszpania jest znaczącym uczestnikiem
handlu zagranicznego,wielkie banki mają swe siedziby gł.w
Madrycie,Bilbao,Barcelonie i Walencji.W gospodarce Hiszpanii bardzo dużą rolę
odgrywa obcy kapitał zagraniczny głównie inwestycje amerykańskie,brytyjskie,francuskie,to
właśnie one doprowadziły do szybkiego uprzemysłowienia Hiszpanii.Hiszpania jest
zaliczana do grupy państw wysoko rozwiniętych,co potwierdza wysoki PKB.Pod
względem potencjału ekonomicznego Hiszpanie stanowią wielką czołówkę Europy
wraz z takimi krajami jak:Wielka Brytania,Francja,czy Włochy.Są już dziewiątą
potęgą gospodarczą świata i stali się jednym z głównych motorów napędowych
europejskiej gospodarki.Produkt krajowy brutto Hiszpania ma już wyższy niż
należąca do G8 Kanada.Relatywnie niskie ceny wpływają na wysoką siłę nabywczą
porównywalną do Włoch i Francji.
Przemysł
Najważniejszą gałęzią gospodarki jest wysoko
rozwinięty przemysł,zgrupowany w kilku wielkich okręgach.Hiszpania jest ważnym
producentem samochodów osobowych(m.in.SEAT) i ciężarowych(Barcelona i Lleida,Walencja,Madryt,Valladolid,La
Coruña).Kilka wielkich koncernów ulokowało tutaj swoje zakłady(VW,grupa
PSA,Ford).Produkcja samochodów osobowych wyniosła ponad 1,9 mln sztuk(2000).W
Walencji,Bilbao,Barcelonie,Kadyksie oraz La Coruñi są duże stocznie a co za tym
idzie jest tutaj wysoko rozwinięty przemysł stoczniowy(3 proc.produkcji
światowej 6.Miejsce).Rozwinięty jest przemysł metalurgiczny(huty w
Oviedo,Gijón,El Ferrol de Caudillo koło Bilbao i in.)w Asturii kopalnie węgla.Różnorodny
przemysł elektrotechniczny(sprzęt gospodarstwa
domowego,komputery,półprzewodniki)rozwinął się w większych
miastach(np.Barcelona,Madryt,Sewilla,Malaga).Dzięki importowi paliw płynnych
oraz znacznym zasobom energii wodnej Hiszpania produkuje ok.185 TWh energii
elektrycznej(4,612 kWh na mieszkańca).Wielkim atutem jest rozwinięty przemysł
włókienniczy oraz rolno-spożywczy(produkcja cukiernicza;wina ponad 34 mln hl,4.Miejsce
w świecie;konserw rybnych itp.)rozrzucony po całym kraju.
Energia
Hiszpania to jeden z liderów w produkcji energii
słonecznej.Wsparcie rządu i obowiązywanie tzw.systemu feed-in tariff,dzięki
któremu producenci energii ze źródeł odnawialnych mogą ją odsprzedawać po z
góry ustalonych,preferencyjnych cenach,sprawiły,że na Półwyspie Iberyjskim w
szybkim tempie powstawały w ostatnich latach nowe elektrownie słoneczne.W 2011
roku moc zainstalowanych elektrowni słonecznych wyniosła 4,2 GW.Sektor
energetyczny wytwarza około 5% PKB brutto kraju.Zapotrzebowanie na energię w
Hiszpanii począwszy od 2002 r.wzrosła o około 3,5% rocznie,z niewielkimi
zmianami,jak w 2003 roku zanotowano wzrost o około 7%.Wraz ze wzrostem
konsumpcji wzrasta zapotrzebowanie na energię od 211.500 GWh w 2002 r.do
253.600 w roku 2006.W 2008 roku 50% energii produkowanej w Hiszpanii było pochodzenia
jądrowego 15368 toe,z czego 15% pochodziło z węgla,6% z energii mechanicznej
płynącej wody i 29% z pozostałych źródeł energii odnawialnej.W 2009 r.Hiszpania
była największym producentem energii słonecznej oraz na trzecim miejscu wśród
państw wytwarzających energię wiatrową.Produkcja energii wodnej w Hiszpanii
osiągnęła w 2010 r.wartość 2220 MW i była to druga co do wielkości wartość
produkcji w UE po Włoszech.Według raportu koncernu Ernst&Young Hiszpania
wraz z takimi krajami jak m.in.:USA,Chiny i Indie znalazła się w gronie państw
najbardziej atrakcyjnych na świecie pod względem inwestowania w odnawialne
źródła energii.
Rolnictwo
W rolnictwie dominującą rolę odgrywa hodowla bydła,trzody
i drobiu na rozległych pastwiskach(Kastylii,Asturii czy Estremadury),a także
uprawa winorośli,zbóż,oliwek oraz owoców cytrusowych.Pod względem eksportu
owoców cytrusowych kraj znajduje się w ścisłej światowej czołówce.Poza innymi
owocami cytrusowymi tj.pomarańczami i mandarynkami prowadzi się uprawy
kasztanów,migdałów,granatów i bananów,głównie na obszarach
śródziemnomorskich.Lasy(głównie w regionach górskich)dostarczają drewna i
owoców leśnych.Rolnictwo przynosi 8% dochodu narodowego brutto.Produkty
pochodzenia rolniczego stanowią poważną pozycję eksportową Hiszpanii
dostarczając niemalże 1/5 wpływów z eksportu.Na płaskowyżu Meseta uprawia
się:pszenicę i jęczmień.Kukurydza rośnie dobrze na wilgotniejszych terenach
północnego zachodu,a na terenach,na których możliwe jest nawadnianie,uprawia
się ryż.Warzywa hodowane są w nawadnianych dolinach,wzdłuż nizinnego
wschodniego wybrzeża.Gaje oliwne rosną na suchych obszarach na południu kraju.Hiszpania
jest drugim na świecie producentem oliwy z oliwek.Winogrona uprawiane są w
dolinie rzeki Ebro,na Mesecie,na nizinach śródziemnomorskich oraz wewnątrz
kraju m.in.w Andaluzji.Hodowla jest stosunkowo mniej ważną gałęzią produkcji
rolnej,chociaż i ona ma w kraju wielowiekowe tradycje.Największe pogłowie
posiadają stada owiec,znacznie mniejsze zaś bydła i kóz.
Lasy
31% powierzchni kraju,szczególnie na terenach
górzystych,zajmują właśnie lasy.Największe kompleksy leśne znajdują się w
północnej,wilgotnej części Hiszpanii(lasy liściaste i mieszane),zaś na
południowym zachodzie przeważają lasy dębowe z dębem korkowym.W Hiszpanii funkcjonuje
wiele tartaków,na szeroką skalę produkowana jest również żywica.W kraju
znajduje się 13 parków narodowych (hiszp.parque nacional),największym z nich
Doñana,który obejmuje jedyne w swoim rodzaju siedliska ptaków wędrownych z
południa Afryki,zaś Cabañeros chroni unikatowe w Europie lasy wiecznie
zielonych dębów ostrolistnych i korkowych.W Hiszpanii znajduje się także największy
w Europie las palmowy El Caracol niedaleko Elche.
Rybołówstwo
Doniosłe znaczenie posiada rybołówstwo(1,4 mln ton
ryb),zwłaszcza na wybrzeżu atlantyckim La Coruña w Galicii,Jerez de la Frontera
w Andaluzji,ale także Málaga.W Vigo,w północnej części kraju znajduje się Agencja
Kontroli Rybołówstwa UE,której zadaniem jest szkolenie inspektorów oraz
organizacja wspólnych inspekcji z kilku państw członkowskich,a także ma ona
zapewnić zgodność z wymogami dotyczącymi połowów,wprowadzonymi w trosce o
zachowanie zasobów rybnych.Prawie połowę ryb i owoców morza(mariscos)łowionych
w Hiszpanii dostarcza flota galicyjska.Hiszpania wspólnie z Francją,Danią,Wielką
Brytanią oraz Niderlandami dokonuje 60% połowów całej UE.Ponadto Hiszpanii
przypada w udziale 25% łącznego tonażu rybackiej floty wspólnotowej(481000
ton).Największe porty rybackie znajdują się nad Zatoką Biskajską i na terenie
Galicji.
Komunikacja
Sieć komunikacyjna Hiszpanii uległa znaczącym
przeobrażeniom po II wojnie światowej,dzięki dewizom napływającym od turystów
zagranicznych.Drogi liczą ogółem ponad 370 tys.km–73,2 km na 100 km²
powierzchni.Wielki postęp zanotowano w budowie nowoczesnych magistral
obsługujących narastający ruch turystyczny 31 grudnia 2007 było w Hiszpanii 14689
km autostrad(autopistas) i dróg ekspresowych(autovías),co łącznie zalicza ten
system za największą sieć w Europie i trzecią co do wielkości na świecie po USA
i Chinach.Obecnie Hiszpania buduje prawie 1000 km autostrad rocznie.Hiszpania
jest krajem wysoko zmotoryzowanym w tym samym czasie było ponad 14,7 mln
samochodów osobowych(36,7 pojazdów na 100 mieszkańców)oraz ponad 1,8 mln
ciężarowych.Długość linii kolejowych wynosi obecnie~16 tys.km,w tym 8,5 tys.km
linii zelektryfikowanych,hiszpańskie koleje RENFE również obejmują szybką
kolej AVE.Wraz z otwarciem trasy dla pociągów dużej prędkości na linii Madryt-Walencja
w grudniu 2010 Hiszpania stała się krajem,który ma najdłuższą sieć szybkich
kolei w Europie,a drugi co do wielkości system szybkich kolei na świecie.Transport
morski odgrywa dużą rolę w gospodarce kraju,zwłaszcza w handlu zagranicznym,gdyż
większość towarów jest przywożonych lub wywożonych drogą morską.Najważniejsze
porty morskie to:Algeciras,Kadyks,Kartagena,Walencja,Tarragona,Barcelona,Bilbao,A Coruña.Bezprecedensowy
rozwój nastąpił w dziedzinie przewozów lotniczych.Madryt jest jednym z
najważniejszych portów lotniczych w Europie,inne ważniejsze lotniska znajdują
się w Barcelonie,Palmie(Majorka),Sewilli,Walencji,Santa Cruz de Tenerife(Wyspy
Kanaryjskie),Bilbao.
Górnictwo
i energetyka
Hiszpania jest krajem obfitującym w rudy i kruszce.Kopaliny
użyteczne są różnorodne i dość znaczne.W Górach Kantabryjskich na północy
znajdują się złoża węgla kamiennego i wysokiej jakości rudy żelaza,dzięki czemu
w miastach leżących na wybrzeżu rozwinął się przemysł ciężki.Węgiel brunatny
wydobywa się we wschodniej części kraju centralna Katalonia.W górach Sierra
Morena i Sierra Nevada eksploatuje się złoża rud metali,przede
wszystkim:miedzi,cynku(Chalkopiryty) i ołowiu.Dzięki bogatym złożom rtęci w
okolicach Almadén,Hiszpania zajmuję 1 miejsce na świecie w jej wydobyciu.Na tym
samym obszarze wydobywa się również rudy tytanu,antymonu i manganu.Ponadto rudy
manganu występują także w Górach Kantabryjskich i Iberyjskich.W Galicji
znajdują się rudy wolframu.Na wybrzeżach znajdują się też niewielkie złoża ropy
naftowej.Sole potasowe występują głównie w północno-wschodniej Katalonii,a
także w północno-zachodniej części Kotliny Aragońskiej.43% Energii kraju
pochodzi z elektrociepłowni wykorzystujących paliwa importowane:41% produkowane
jest przez hydroelektrownie w Pirenejach i inne;16% energii pochodzi z
elektrowni atomowych.
Turystyka
Burzliwa historia,która pozostawiła ślad w postaci
bardzo wielu zabytków i licznych,bogatych w eksponaty muzeów oraz jeden z
najcieplejszych klimatów na kontynencie sprzyjają masowej turystyce,która
stanowi jeden z filarów gospodarki przynoszących znaczne dochody w 2001 roku
ponad 47 mld euro.Liczba turystów zagranicznych odwiedzających Hiszpanię
wyniosła prawie 71 mln,którzy wypoczywali głównie na wybrzeżu
śródziemnomorskim(Costa de la Luz Costa del Sol Costa Blanca Costa del Azahar Costa
Dorada Costa Montanesa Costa Vasca Costa Verde Rias Altas Rias Bajas)czy na
Balearach.Dużą popularnością cieszą się także Wyspy Kanaryjskie z ich
subtropikalną roślinnością i interesującymi zjawiskami wulkanicznymi.Ponadto
ożywiony ruch turystyczny spowodował,że porty lotnicze w Las Palmas i na
Majorce stały się jednymi z największych portów lotniczych Europy.Najcenniejsze
zabytki posiadają miasta:Madryt(obok zabytków architektonicznych mieszczą się
tu liczne zbiory sztuki,czy słynne muzeum Prado),Toledo,Barcelona,Burgos,Salamanka(z
najstarszym uniwersytetem w kraju),Saragossa.W zabytki z czasów rzymskich
obfituje Tarragona i Sagunto,z czasów arabskich Sewilla,Kordoba,a szczególnie
Grenada(Alhambra) i Generalife perła architektury mauretańskiej.Ośrodkiem
pielgrzymkowym o europejskiej sławie jest Santiago de Compostela.Z dochodów z
turystyki sfinansowano m.in.:budowę dróg oraz przemysł lokalny.
Kultura
Literatura
Dzieje literatury hiszpańskiej są ściśle związane z
historią ziem położonych na Półwyspie Iberyjskim.Okres tworzenia pisanych dzieł
kultury obfitował w pojawianie się w tekstach literackich różnorodnych
wpływów.Panowanie rzymskie,arabskie czy też literatura przybyłych na półwysep
Żydów kształtowała w pewnym stopniu przyszłą literaturę hiszpańską.Przed
powstaniem pierwszych dzieł w języku hiszpańskim na terenie współczesnej
Hiszpanii rozwijała się literatura w języku łacińskim,a także literatura hispano-arabska
oraz judeo-arabska.Początek literatury hiszpańskiej stanowi bogata twórczość
wędrownych żonglerów(anonimowy epos rycerski Pieśń o Cydzie z ok.1140 r.) i
wykształconych kleryków(głównie duchownych,poezja Gonzalo de Berceo).Na rozwój
prozy w XIII wieku wpłynął król Alfons X Mądry.Poezję XIV wieku
reprezentowali:J.Ruiz i P.López de Ayala,prozę Juan Manuel,zaś XV wieczna proza
miała charakter satyr.Ukształtował się też romans rycerski(Amadís de Gaula).Rozwinęła
się anonimowa twórczość poetycka w formie romancy.Następnie w literaturze
hiszpańskiej rozwijały się takie kierunki jak:romans przygodowo-sentymentalny
czy teatr.W II połowie XVI wieku w poezji hiszpańskiej zapanował duch ascezy i
mistycyzmu,pojawiły się 2 szkoły:salamantyjska,której przedstawicielem był Luis
Ponce de León i sewilska,którą reprezentował Francisco de Herrera starszy.W
epoce wielkich odkryć geograficznych i podbojów kolonialnych powstawała
literatura związana z podbojem Ameryki:kroniki Hernána Cortésa czy Bernala Díaz
del Castillo.Na przełomie XVI i XVII w.Tworzył Miguel de Cervantes autor Don
Kichota pierwszej wybitnej powieści nowożytnej,która do dziś uważana jest za
najważniejszą książkę kręgu kulturowego języka hiszpańskiego.Ogólnie
podsumowując cała literatura hiszpańska przedstawia niezwykłe bogactwo
literackie.Niemalże,co roku na Półwyspie pojawiają się nowe sensacje literackie,takie
jak m.in.:Klub Dumas czy Flamandzka szachownica Arturo Péreza.Inni współcześni
twórcy literatury hiszpańskiej to m.in.:Matilde Asensi,Julia Navarro,urodzony
na Kubie José Carlos Somoza czy Carlos Ruiz Zafón.Jednym z najbardziej znanych
bestsellerów hiszpańskich jest powieść Żołnierze spod Salaminy Javiera Cercasa.Wciąż
tworzą tacy autorzy jak Javier Marías mistrz długiej frazy i wirtuoz
refleksyjnej narracji czy Enrique Vila-Matas.Bardzo dobrze ma się też nurt tzw.literatury
kobiecej,reprezentowany przez Rosę Montero,Lucíę Etxebarríę,Almudenę Grandes
czy Soledad Puertolas,tworzące teksty skupiające się na problemach
współczesnych kobiet.
Muzyka
Muzyka hiszpańska przez wiele stuleci kształtowana
była przez liczne,zmieniające się wraz z upływem czasu,wpływy kulturowe.W epoce
średniowiecza tzw.śpiew wizygocki(liturgiczny)przeobraził się w tzw.mozarabski,aby
wreszcie przeważyły w nim elementy muzyki chrześcijańskiej.W XVI wieku nastąpił
rozkwit religijnej polifonii wokalnej,a także muzyki organowej i lutniowej.W
XVII wieku powstała forma opery tzw.zarzuela,która podlegała ciągłym ewaluacjom
w następnych stuleciach w popularną hiszpańską tonadillę i sainete.Muzyka
hiszpańska poddana była w owym czasie oddziaływaniu trendów neapolitańskich(działalność
włoskiego śpiewaka,kastrata Farinellego).Dopiero w XIX wieku muzycy hiszpańscy
podjęli próbę wyzwolenia się spod obcych wpływów i wskrzeszenia
tradycyjnej,narodowej opery(F.Pedrell).Powstawały liczne konserwatoria,które
kontynuowały rozwój szkoły narodowej.Jej cechami charakterystycznymi jest
powrót do korzeni ludowych oraz specyficzne dla muzyki hiszpańskiej
zróżnicowanie regionalne,wynikające z przemieszania kulturowego w
Hiszpanii(m.in.kultura arabska,żydowska czy cygańska).Powstało wiele narodowych
tańców,charakterystycznych dla Hiszpanii takich jak:Flamenco,czy Passodoble.
Film
Filmografia hiszpańska jest bardzo bogata,w kraju
powstaje wiele bardziej,czy mniej znanych filmów.Dużym uznaniem na świecie
cieszyli i cieszą się hiszpańscy reżyserzy:Luis Buñuel,Carlos Saura,Pedro
Almodóvar,Alejandro Amenábar,Jaume Balagueró,Alberto Rodríguez,Fernando León de
Aranoa czy Ramón Salazar.Wiele filmów nie tylko hiszpańskich,lecz także
produkcji amerykańskiej kręconych jest w Hiszpanii.Znaną hiszpańską aktorką jest
Penelope Cruz.Obecnie bardzo popularnym gatunkiem filmowym,którego podejmują
się hiszpańscy reżyserzy jest horror i thriller dreszczowiec.
Media
Spośród prasy największym dziennikiem ukazującym się
w Hiszpanii jest gazeta o profilu socjaldemokratycznym El País,wydawana przez
najpotężniejszy koncern medialny Grupo PRISA,założony przez Jesusa de Polanco(inne
media należące do koncernu to m.in.dziennik sportowy As,radio Cadena SER,platforma
telewizji cyfrowej Digital+).Innymi największymi dziennikami wydawanymi w kraju
są m.in.:konserwatywno-liberalne El Mundo,konserwatywno-monarchistyczny ABC
oraz La Razón o zbliżonym do ABC profilu.W Barcelonie ukazuje się dodatkowo La
Vanguardia,redagowana w części po katalońsku.Wśród prasy sportowej prymat
dzierżą dzienniki Marca oraz wspomniany As.Ponadto w Hiszpanii ukazuje się
wiele gazet lokalnych np.Diario de Sevilla,Diario de Mallorca.Największą
hiszpańską stacją telewizyjną jest publiczna Televisión Española(TVE),emitująca
przede wszystkim programy TVE1 oraz TVE2.Do prywatnych stacji telewizyjnych
należą m.in.:Antena 3,Telecinco,Veo TV,Canal+.
Sport
Hiszpania odnosi znaczące sukcesy w piłce nożnej.W
2010 r.reprezentacja wywalczyła Mistrzostwo Świata,a dwa razy w 1964 i 2008
zdobyła mistrzostwo Europy.Hiszpańska liga Primera Division,jest uważana za
jedną z najlepszych lig w piłce nożnej na świecie.W Hiszpanii znajdują się
również jedne z największych i najbogatszych klubów piłkarskich świata:Real
Madryt,który ma również najwięcej kibiców na świecie oraz FC Barcelona,drugi najbogatszy
klub piłkarski globu.Z Hiszpanii pochodzą także utytułowani kolarze Alberto
Contador trzykrotny zwycięzca Tour de France(2007,2009,2010),Giro d'Italia(2008,2011)
oraz Vuelta a España(2008),a niedawno wielkie wyścigi wygrywał Miguel Induráin.Są
także jedną z najlepszych ekip w koszykówce.Liderem ich zespołu jest Pau Gasol,obecnie
grający w Los Angeles Lakers,a także jego brat Marc,który gra w Memphis
Grizzlies.Z kraju pochodzi też tenisista Rafael Nadal,rywalizujący z Rogerem
Federerem i Novakiem Djokovićem o miano najlepszego tenisisty globu.Hiszpanem
jest też dwukrotny mistrz świata Fernando Alonso.W sportach samochodowych
należy także wymienić takie nazwisko jak Carlos Sainz.
Święta
Najważniejsze
Święta i uroczystości w Hiszpanii:
Dzień
Nazwa polska Nazwa hiszpańska Opis święta
1stycznia Nowy Rok Año Nuevo
6 stycznia Trzech Króli Los Reyes Magos Ważne
święto,dzień wolny od pracy.
Luty/marzec Karnawał Carnaval Karnawał poprzedzający
Wielki Post.Procesje głównie w:Santa Cruz de Tenerife,Kadyksie i Sitges.
19 marca Święto Ognia Fallas de Valencia W czasie
tego święta następuje w Walencji palenie setek ogromnych kukieł.
Marzec/kwiecień Wielki Tydzień Semana Santa Procesje
zakapturzonych pokutników we wszystkich większych miastach Hiszpanii,począwszy
od Niedzieli Palmowej aż do Niedzieli Wielkanocnej,z najsławniejszą procesją w
Sewilli.
25 marca Zwiastowanie Pańskie Anunciación
Kwiecień Święto wiosny Feria de Abril Sławna Feria w
Sewilli z paradami w kolorowych strojach,z dużą ilością muzyki sevillana i
walkami byków.
Maj Festiwal Patios w Kordobie i targ koni w Jerez
de la Frontera
15 maja Święto Izydora Oracza Fiesta de San Isidro
Święto patrona Madrytu.Walki byków,procesje,koncerty oraz jarmarki w Madrycie.
Czerwiec Boże Ciało Corpus Christi Uroczystości w
całym kraju,największe procesje w Granadzie,Toledo,Sitges i na Wyspach
Kanaryjskich
6 lipca-14 lipca San Fermin San Fermín Przepędzanie
byków,walki byków i uroczystości w Pampelunie.Festiwal Muzyki w
Granadzie.Festiwal św.Jakuba w Santiago de Compostela z pokazem sztucznych
ogni.
15 sierpnia Wniebowzięcie NMP Asunción de la
Santísima Virgen María Narodowe święto 15 sierpnia,obchody w wielu miastach.Tradycyjne
uroczystości w La Alberca(Salamanka)oraz letni jarmark w Maladze.
Wrzesień Święto winobrania w Logroño,święto wina w
Jerez de la Frontera,Mercé Feria de San Miguel w Torremolinos,Festiwal Meced
Październik Festiwal Pilar Fiestas del Pilar Procesje,walki
byków i folklor w Saragossie
12 października rocznica odkrycia Ameryki przez
Kolumba(święto państwowe)
1 listopada Wszystkich Świętych Todos los Santos
24 grudnia Wigilia Nochebuena
25 grudnia Boże Narodzenie Navidad
28 grudnia Noc Rzezi Niewiniątek/Dzień Młodzianków
Día de los Santos Inocentes W Hiszpanii i krajach hiszpańskojęzycznych jest ono
okazją do żartów i kawałów.Obecnie dzień ten jest odpowiednikiem polskiego
Prima Aprilis.
31 grudnia Sylwester Nochevieja
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz