Łotwa

Łotwa(łot.Latvija,Republika Łotewska Latvijas Republika)państwo w Europie Północnej powstałe po I wojnie światowej,jeden z krajów nadbałtyckich.Członek Unii Europejskiej i NATO.Od strony lądowej graniczy z Litwą(453 km),Białorusią(141 km),Rosją(217 km) i Estonią(339 km).Łączna długość granic lądowych wynosi 1150 km.Długość należącego do Łotwy wybrzeża Morza Bałtyckiego wynosi 531 km.Łotwa jest członkiem Unii Europejskiej od 1 maja 2004 roku i NATO od 29 marca 2004 roku.Należy także do ONZ,OBWE,Rady Europy oraz Rady Bałtyckiej i Rady Państw Morza Bałtyckiego.

Ustrój polityczny

Organem ustawodawczym jest jednoizbowy parlament Sejm(Saeima),składający się ze 100 parlamentarzystów wybieranych na czteroletnią kadencję.Prezydent jest wybierany przez Sejm na kadencję trwającą cztery lata.Reprezentuje on państwo na arenie międzynarodowej,jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych Łotwy,a także ma prawo powoływać i odwoływać ambasadorów oraz innych przedstawicieli państwa.Organem wykonawczym jest Gabinet Ministrów(Ministru kabinets),składający się z premiera i ministrów przez niego powołanych.Premier wyznaczany jest przez prezydenta państwa.Gabinet Ministrów musi otrzymać wotum zaufania w Sejmie,jest przed nim także odpowiedzialny za swoje działania.Ugrupowania polityczne mające reprezentację w parlamencie:„Jedność”,Centrum Zgody,Związek Zielonych i Rolników,O lepszą Łotwę i Zjednoczenie Narodowe Wszystko dla Łotwy!Dla Ojczyzny i Wolności/Łotewski Narodowy Ruch Niepodległości

Demografia

W wyniku włączenia Łotwy do ZSRR przesiedlono tam wielu Rosjan.Dziś większość z Rosjan mieszkających na Łotwie nie zna języka łotewskiego,co powoduje,że Łotwa nie chce przyznać wielu z nich obywatelstwa.Średnia gęstość zaludnienia to 35,05 osób na km².W miastach mieszka około 71% ludności.

Skład etniczny(narodowościowy):

·Łotysze 62,1%,

·Rosjanie 26,9%,

·Białorusini 3,3%,

·Polacy 2,2%,

·Ukraińcy 2,2%,

·Litwini 1,2%,

·Liwowie 0,08%,

·Inne 1,3%.

·Języki:łotewski(oficjalny),rosyjski,białoruski,polski,liwski,łatgalski i inne.

·Wyznania:luterańskie(głównie Łotysze z zachodniej i północnej części kraju),rzymskokatolickie(głównie Łotysze ze wschodniej części kraju,Polacy i Litwini),prawosławne(głównie Rosjanie,Białorusini i Ukraińcy).

Miasta Łotwy

Miasto Liczba mieszkańców(2004)Kraina historyczna

Ryga 735241 Liwonia

Dyneburg 111231 Łatgalia

Lipawa 86476 Kurlandia

Jełgawa 66088 Semigalia

Jurmała 55452 Liwonia

Windawa 44130 Kurlandia

Rzeżyca 37223 Łatgalia

Valmiera 27515 Liwonia

Jēkabpils 26956 Semigalia/Łatgalia

Ogre 26170 Liwonia

Religia

Religią dominującą na Łotwie jest protestantyzm(z wyjątkiem wschodniej cz.Łotwy,gdzie dominuje katolicyzm),ale tylko 7% Łotyszy praktykuje regularnie.

Główne wyznania to:

·Protestantyzm ok.459 tys.(głównie Łotysze)

·Prawosławie 350 tys.(głównie Rosjanie),

·Katolicyzm ok.108 tys,

·inne grupy wyznaniowe ok.20 tys.,w tym Świadkowie Jehowy ok.2,5 tys.

Według danych Eurobarometru z 2005 roku 37% Łotyszy deklaruje wiarę w istnienie Boga,49% wierzy,że istnieje jakaś siła wyższa,a tylko 10 proc.nie wierzy w istnienie Boga,ducha czy innej„mocy”.

Historia

Od IX do XI wieku kraj zasiedlany był przez plemiona bałtyckie oraz ugrofińskie(na północy).Od końca XII wieku miała miejsce penetracja niemiecka,czego konsekwencją były silne i długotrwałe wpływy niemieckie,a także skandynawskie.W XIII wieku ziemie łotewskie zostały podbite przez Niemiecki Zakon Kawalerów Mieczowych i schrystianizowane.Od tej pory stanowiły one część Inflant obszaru obejmującego dzisiejszą Łotwę i Estonię(ludność miejska posługiwała się tam głównie językiem niemieckim,a ludność wiejska językiem łotewskim oraz,w północnej części,estońskim i innymi językami z grupy fińskiej).Specyfika niemieckiego państwa zakonnego i wynikające stąd konflikty wewnętrzne sprawiły,że Łotysze nie zostali do końca zgermanizowani i przetrwali jako naród do dziś,choć wpływ kultury niemieckiej i skandynawskiej na Łotyszy jest silny.W 1561 roku ziemie łotewskie zostały włączone do Litwy,a po Unii lubelskiej stanowiły wspólną własność Rzeczypospolitej Obojga Narodów(Kurlandia i Semigalia jako lenno).W latach od 1621 do 1629 część północna(Liwonia)została zdobyta przez Szwecję,pod której władzą pozostała do 1721 roku.W XVIII wieku kraj włączony został do Cesarstwa Rosyjskiego.Podczas I wojny światowej od 1915 r.Kurlandia i Semigalia,a od początku 1918 r.całość terytorium znajdowała się pod okupacją niemiecką.18 Listopada 1918 roku w Rydze nastąpiło proklamowanie niepodległości.W latach 1918–1920 trwała wojna o niepodległość(łot.Latvijas brīvības cīņas),w której siły łotewskie przy wsparciu estońskim,brytyjskim i polskim walczyły przeciw oddziałom niemieckim,białorosyjskim i bolszewickim.W latach 1934–1940 Łotwa była rządzona autorytarnie przez Kārlisa Ulmanisa.W wyniku paktu Ribbentrop-Mołotow znalazła się ona w sowieckiej strefie wpływów.Pod koniec 1939 roku nastąpiło utworzenie sowieckich baz wojskowych,a od czerwca 1940 roku trwała okupacja.5 sierpnia 1940 roku Łotwa została formalnie włączona do ZSRR,jako Łotewska SSR.W związku z falami brutalnych sowieckich represji po czerwcu 1940 roku wkroczenie wojsk niemieckich w lipcu 1941 roku spotkało się z pozytywnym przyjęciem ludności łotewskiej.W ramach okupacji niemieckiej Łotwa stała się OkręgiemGeneralnym Łotwa(niem.Generalbezirk Lettland)Komisariatu Rzeszy Wschód(niem.Reichskommissariat Ostland).Na przełomie 1944 i 1945 roku większość obszaru kraju została zajęta przez Armię Czerwoną,jedynie w Kurlandii do maja 1945 roku broniło się znaczne zgrupowanie wojsk niemieckich i oddziałów łotewskich.Mimo ustanowienia po wojnie władzy sowieckiej i przeprowadzenia kolektywizacji na przełomie lat 40.I 50.XX w.Działała silna antysowiecka partyzantka.W okresie powojennym władze sowieckie przeprowadziły dość intensywne uprzemysłowienie kraju,a jednocześnie umieszczono na jego obszarze znaczne ilości wojsk doprowadziło to do znacznego napływu na Łotwę Rosjan i ludności rosyjskojęzycznej.

Historia współczesna

W 1986 roku Łotwa brała udział w obradach Grupy„Helsinki”,podczas których unieważniono Pakt Ribbentrop–Mołotow.Włączenie do ZSRR uznano za okupację.W 1988 roku powstał Łotewski Front Ludowy,a w 1989 roku Łotewski Ruch Niepodległości Narodowej głoszący postulat wyjścia z ZSRR.W maju 1989 roku Rada Najwyższa uznała język łotewski za państwowy(zamiast rosyjskiego).23 Sierpnia 1989 roku mieszkańcy Łotwy wzięli udział w żywym łańcuchu Wilno Tallinn,którego celem było wyrażenie sprzeciwu wobec ustaleń Paktu Ribbentrop–Mołotow w 50 rocznicę jego podpisania.W grudniu 1989 roku pakt ten został oficjalnie potępiony.27 Lipca 1989 roku Rada Narodowa podjęła uchwałę o samodzielności gospodarczej Łotwy,a 28 lipca ogłosiła deklarację o suwerenności państwowej.11 Stycznia 1990 roku usunięto z konstytucji zapis o kierowniczej roli partii komunistycznej,a 12 stycznia przywrócono flagę narodową,hymn i godło.W dniach 18 marca–29 kwietnia 1990 roku odbyły się wybory parlamentarne,w których zwyciężył Łotewski Front Ludowy;przewodniczącym Rady Narodowej został Anatolij Gorbunovs.4 Maja 1990 roku podjęto decyzję o przywróceniu niepodległości i konstytucji z 1922 roku(jej obowiązywanie wstrzymano do czasu wprowadzenia poprawek i w praktyce wciąż obowiązywały zapisy z konstytucji z 1978 roku,jednak tylko te,które nie kolidowały z normami z roku 1922).20 Stycznia 1991 roku siły OMON-u podjęły nieudaną próbę opanowania Rygi w celu zastąpienia urzędującego rządu prorosyjskim.17 Marca 1991 roku odbyło się referendum niepodległościowe,w którym społeczeństwo w 74% odpowiedziało TAK.21 Sierpnia 1991 roku ogłoszono wystąpienie z ZSRR.Rada Państwa ZSRR zaakceptowała tę decyzję 6 września.W tym też roku Łotwa została przyjęta do ONZ.W 1993 roku Łotewski Front Ludowy został zastąpiony u władzy przez centrowy Związek Łotewska Droga.27 Stycznia 1994 roku w pełni przywrócono konstytucję z 1922 roku(z poprawkami).W tym samym roku podpisano układ o wycofaniu wojsk rosyjskich z łotewskiego terytorium oraz zgłoszono wniosek o akces do NATO(Łotwa została przyjęta w 2003 roku).Kryzys w bankowości doprowadził w 1995 roku do przedterminowych wyborów.W ich wyniku powstał słaby,składający się z 6 partii rząd,który upadł w roku 1998.Do władzy doszła wówczas prawicowa Partia Ludowa.W 2003 roku Łotwa opowiedziała się za przystąpieniem do Unii Europejskiej,co miało miejsce w 2004 roku.

Geografia

Rzeźba i budowa geologiczna

Łotwa jest krajem nizinnym.57 proc.jej terytorium leży poniżej 100 m n.p.m.,a tylko 2,5 proc.powyżej 200 m n.p.m.Średnia wysokość nad poziomem morza wynosi 87 m.Najwyższym punktem jest wzniesienie Gaizinkalns(312 m n.p.m.),zaś najniżej położone jest wybrzeże Bałtyku(0 m).Północna część kraju spoczywa na południowym skłonie tarczy fennoskandzkiej,natomiast południowa leży na płycie rosyjskiej.Przez Łotwę płynie Dźwina,uchodząca do Zatoki Ryskiej.Rzeka umożliwia spławianie drewna oraz wytwarzanie energii w hydroelektrowniach.

Klimat

Klimat Łotwy jest umiarkowany,przejściowy o cechach morskich na Półwyspie Kurlandzkim i bardziej kontynentalny na wschodzie.Średnie temperatury roczne wahają się pomiędzy 4,5°C a 6,5°C( w styczniu od-3°C na zachodnim wybrzeżu do-7°C na północnym wschodzie,w lipcu ok.17°C).Roczne sumy opadów w zachodniej Kurlandii sięgają 750 mm,natomiast na wschodzie nie przekraczają 550 mm.

Gospodarka

Gospodarka łotewska była jedną z najszybciej rozwijających się w Unii Europejskiej.Wzrost PKB w 2007 r.wynosił ponad 10% W 2008 r.Łotwę nawiedził kryzys gospodarczy.Jeden z banków,Parex,ograniczył wypłaty z kont.PKB w trzecim kwartale 2008 r.skurczył się o 4,2%,a rząd został zmuszony do zaciągnięcia pożyczki w Międzynarodowym Funduszu Walutowym i Komisji Europejskiej.W przyszłym roku rząd przewiduje,że PKB zmniejszy się nawet o 5%.Spadek PKB w pierwszym kwartale 2009 wyniósł 18%.

Turystyka

Łotwa jest krajem nizinnym,z licznymi wzniesieniami,oraz około 5000 jezior w większości polodowcowych.Słabo urozmaicony krajobraz,oraz także liczne źródła wód mineralnych predestynują Łotwę do stania się miejscem wypoczynku.Dużym atutem Łotwy jest długa linia brzegowa i nadbałtyckie plaże.Najsłynniejszym miastem wypoczynkowym jest otoczona wianuszkiem mniejszych ośrodków Jurmała,skąd można dopłynąć promem do innych portów nad Bałtykiem.Poza Rygą i Jurmałą wielu turystów odwiedza nieodległą od stolicy Siguldę,leżącą na skraju Parku Narodowego Gauja,gdzie podziwiać można:zamki,jaskinie,jeziora,starodrzew.Turyści chętnie odwiedzają także drugie miasto kraju,położony nad Dźwiną Dyneburg.

Podział administracyjny

1 lipca 2009 weszła w życie reforma administracyjna uchwalona 18 grudnia 2008.W wyniku tej reformy zniesiono jednostki administracyjne wszystkich szczebli wprowadzając w zamian 109 powiatów i 9 miast wydzielonych(jednostki te nie mają dalszego podziału wewnętrznego).

Łotwa składa się z czterech krain historycznych:

·Kurlandia

·Liwonia

·Łatgalia

·Semigalia

Tablice rejestracyjne

Nowe tablice rejestracyjne na Łotwie składają się z eurobandu z lewej strony,na którym znajduje się flaga UE,a niżej kod samochodowy Łotwy "LV".Reszta to dwie czarne litery oznaczające serię tablicy rejestracyjnej,myślnik i jedna do czterech cyfr(liczb mniejszych niż 1000 nie uzupełnia się do czterech cyfr poprzez dodanie z przodu odpowiedniej liczby zer).Na starych tablicach z lewej strony znajdowała się flaga Łotwy i kod samochodowy,a dalej dwie czarne litery oznaczające serię tablicy rejestracyjnej,myślnik i cztery cyfry.Za dodatkowy koszt(LVL 2,500)są dostępne tablice rejestracyjne z dowolnym tekstem lub kombinacją cyfr.Tablice rejestracyjne taksówek składają się z liter TX,myślnika i 1-4 cyfr umieszczonych na żółtym tle.

Kontrowersje

Na Łotwie około 40% mieszkańców stanowi ludność słowiańska(głównie rosyjska),która znalazła się tam w wyniku włączenia i okupacji Łotwy przez ZSRR.Podobna sytuacja panuje w Estonii.Po odzyskaniu niepodległości w 1991 r.Łotwa,podobnie jak Estonia(około 25% Rosjan),wprowadziła kontrowersyjne prawo,które nie przyznawało obywatelstwa wszystkim Rosjanom przywiezionym tam w czasach ZSRR,jak i wszystkim ich potomkom nawet tam urodzonym,a obywatelstwo mogli oni uzyskać dopiero po zdaniu egzaminu z niesłowiańskiego i trudnego dla nich do nauczenia języka łotewskiego którego zwykle nie znali.Zdarza się,że łotewskie i rosyjskie dzieci w szkołach na Łotwie kontaktują się po angielsku.Łotwa jest przez Rosję oskarżana o łamanie praw człowieka ludności niełotewskiej.Ludność ta w dużej części pozbawiona jest praw wyborczych,co budzi kontrowersje nie tylko Federacji Rosyjskiej,ale także Rady Europy i Unii Europejskiej.Z prawie 650 tys.Rosjan żyjących na Łotwie,tylko 54%(stan na 2006 rok)uzyskało obywatelstwo łotewskie i prawa wyborcze,pozostali mają de facto status bezpaństwowca i w życiu codziennym posługują się paszportem cudzoziemca(łot.Nepilsoņa pase,ang.Alien's passport).Jeszcze do roku 2002 kandydaci na posłów i radnych musieli udowadniać swoją dobrą znajomość języka łotewskiego.Zgodnie z polityką językową na Łotwie pod koniec roku 2008 lista zawodów,dla wykonywania których konieczna jest znajomość języka łotewskiego została rozszerzona z 48 do 1200.Na liście znalazły się nawet takie zawody jak kominiarz,akrobata,ochroniarz,księgowy,kreślarz,striptizer.Opozycja twierdzi,że rozszerzając wymagania,władze zwalniają miejsca pracy dla Łotyszy kosztem mniejszości narodowych.Zarzuty wobec Łotwy dotyczą też braku zwalczania jakoby narastających tendencji faszystowskich w kraju.