Geografia
Terytorium Panamy
stanowi wąski(od ok.50 km do ok.200 km)pas lądu,łączący Amerykę Południową z
Ameryką Północną.W najwęższej części,zw.Przesmykiem Panamskim,znajduje się
Kanał Panamski.Ponad 50% pow.kraju zajmują wyżyny i góry Kordylierów Centralnych.Na
zachodzie Cordillera de Veraguas z licznymi stożkami
wulkanów(m.in.Chiriquí,najwyższy szczyt kraju,3478 m),na wschodzie Serranía del
Darién(wys.do ok.1900 m).Na wybrzeżach aluwialne niziny.Wybrzeża
rozczłonkowane(łączna dł.ok.2000 km).Liczne zatoki, największe:Panamska(Ocean
Spokojny) i Moskitów(Morze Karaibskie).Wzdłuż wybrzeży rafy koralowe(zwł.na
Morzu Karaibskim) i ok.1600 wysp(m.in.Archipelag Perłowy na Oceanie Spokojnym).Obszar
Panamy jest położony w strefie aktywnej sejsmicznie.Klimat równikowy,na
pn.wybitnie wilgotny(opady całoroczne,do 4000 mm),na pd.wilgotny(opady gł.w
półroczu letnim,1500–2500 mm rocznie).Średnia temperatura miesięczna:26–28°C na
nizinach i ok.17–10°C w górach.Na wybrzeżu Morza Karaibskiego częste burze(do
200 rocznie).Gęsta sieć krótkich rzek,wpadających głównie do Oceanu
Spokojnego.Lasy(44% pow.)równikowe wilgotne na północy i zrzucające okresowo
liście na południu oraz namorzynowe na wybrzeżu Morza Karaibskiego.W kotlinach
roślinność sawannowa.
·Najwyższe miejsce:Volcan de
Chiriqui(Volcan Baru)3475 m n.p.m.
·Najniższe miejsce:poziom morza
Historia
Obszar zasiedlony pierwotnie
przez Indian,głównie Czibczów.Do podboju hiszpańskiego znajdował się w zasięgu
handlu prowadzonego przez Azteków i Majów.Przez Europejczyków odkryty ok.1501,stał
się posiadłością hiszpańską.Od 1535 wchodził w skład wicekrólestwa Nowej
Hiszpanii,od 1717 wicekrólestwa Nowej Granady.Przez cały okres kolonialny był centrum
wymiany handlowej.Po wyzwoleniu spod panowania hiszpańskiego Nowej Granady
1819,Panama,jako jej prowincja,weszła w skład Wielkiej Kolumbii.Od 1830
należała do Kolumbii.Znaczenie Panamy wzrosło z chwilą wybudowania(1850–1855)kolei
łączącej Ocean Spokojny z Morzem Karaibskim,a zwłaszcza w związku z budową(od
1881)Kanału Panamskiego.W latach 1855–1886 miała autonomię wewnętrzną,którą
utraciła wskutek dążeń secesjonistycznych.W 1903 z inspiracji USA oderwała się od
Kolumbii(na czele ruchu separatystycznego stał Manuel Amador Guerrero) i
utworzyła odrębną republikę.Traktat z 1903 r.(Hay–Bunau-Varilla)przyznał USA
wieczystą dzierżawę Strefy Kanału Panamskiego i prawo stacjonowania na terenie
Panamy wojsk amerykańskich.W następnych latach rozwój gospodarki był związany z
Kanałem,na prowincji tradycyjna gospodarka rolna(głównie uprawa bananów).W
latach 30.Wystąpiły konflikty społeczne na tle rasowym,wywołane przez
nacjonalistyczny ruch,na którego czele stał A.Arias Madrid.Ustaliły się silne
wpływy polityczne i ekonomiczne USA,podczas II wojny światowej na terenie
Panamy utworzono amerykańskie bazy wojskowe.Po wojnie konflikty z USA(1964
zerwanie stosunków dyplomatycznych),załagodzone układem z 1965,zawierającym
obietnice uznania przez USA pełnej suwerenności Panamy w Strefie Kanału.W
latach 60.Szybki rozwój ekonomiczny,związany ze szczególnymi stosunkami z USA,dzięki
którym Panama pełniła funkcje pośrednika w handlu między USA a niektórymi
państwami Ameryki Łacińskiej.W 1968 zamach stanu i (do 1969)rządy junty
wojskowej.Od początku 1969 faktyczną władzę w Panamie sprawował gen.Omar
Torrijos Herrera(1972–1978 premier z nadzwyczajnymi pełnomocnictwami):zakaz działalności
partii politycznych,reformy społeczno-gospodarcze,między innymi w dziedzinie
rolnictwa i oświaty.W 1973 ponowne zaostrzenie konfliktu z USA–Panama wystąpiła
z żądaniem suwerenności w Strefie Kanału i wycofania z jej terenu wojsk
amerykańskich.Kilkuletnie rokowania z USA w sprawie Kanału,prowadzone przy
poparciu państw latynoamerykańskich dla Panamy,zostały zakończone 1977 układem,który
spełnił roszczenia Panamy i ustalił warunki przekazania jej Strefy Kanału.Od
1978 rządy cywilne,a faktycznie dyktatura wojskowa gen.Torrijosa(do 1981).Dzięki
szybkiemu rozwojowi usług w dziedzinie handlu,bankowości i transportu
morskiego(tzw.tania bandera)utrzymywał się wzrost gospodarczy i ekspansja
zagranicznego kapitału inwestycyjnego,głównie z USA.Od 1983 dyktatura gen.Manuela
Noriegi:program oszczędnościowy w gospodarce,narastanie konfliktów między
władzą a opozycją cywilną,od 1987 konflikt z USA,zaostrzony 1988 po nieudanej
próbie zamachu stanu.Od 1989,po unieważnieniu przez władze wyborów
prezydenckich,dalszy wzrost napięć wewnętrznych i pogorszenie stosunków Panamy
z krajami Ameryki Łacińskiej.W wyniku interwencji wojsk USA(1989)aresztowano
gen.Noriegę,rządy objął prez.G.Endara,zwycięzca wyborów 1989.Szybko stracił
poparcie społeczeństwa(1992 odrzucono w referendum jego projekt reformy
konstytucji).W wyborach prezydenckich 1994 zwyciężył E.Pérez Balladares z
opozycyjnej Rewolucyjnej Partii Demokratycznej.Panamskie wojsko zostało
rozwiązane konstytucyjną poprawką w roku 1994.Bezpieczeństwo zewnętrzne jest
zapewnione dzięki Traktatowi o Neutralności Kanału Panamy z USA,które przejęło
ochronę terytorialną.Wskutek nie ma ryzyka powrócenia do wcześniejszego reżimu
wojskowego.Podjęto rokowania na temat formy obecności Amerykanów po 1999 w
strefie Kanału Panamskiego i przyszłości bazy lotniczej w Howard,która jest
wielonarodowym ośrodkiem walki z handlem narkotykami.Przyjęto prawo o Władzy
Kanału Panamskiego,autonomicznej i niezależnej finansowo,która przejęła zarząd
w grudniu 1999 po zakończeniu działalności Komisja Kanału Panamskiego.
Ustrój
polityczny
Panama jest republiką,konstytucja
została uchwalona w 1972 r.,a znowelizowana w 1983 r.Głową państwa i szefem
rządu jest prezydent,wybierany w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję.Władzę
ustawodawczą sprawuje jednoizbowe,78-osobowe Zgromadzenie Ustawodawcze,wybierane
w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję.Władzę wykonawczą sprawuje rząd
powoływany przez prezydenta i przed nim odpowiedzialny.Od 1 lipca 2009 roku
urząd prezydenta sprawuje Ricardo Martinelli.
Ludność
Około 60% ludności
Panamy stanowią Metysi,20% Mulaci i Murzyni,10% ludność pochodzenia
europejskiego,poza tym Indianie,skupieni głównie na wybrzeżu Morza
Karaibskiego,m.in.w Comarca de San Blas(autonomiczne terytorium Kuna
Yala,należące do Indian Kuna).Wysoki przyrost naturalny,ok.21‰ rocznie(1999–2001);1/3
ludności w wieku do 14 lat.Średnia gęstość zaludnienia 33 mieszkańców na
km2(2000),największa w środkowej części,w strefie Kanału Panamskiego.W miastach
mieszka 53% ludności.Główne miasta:Panama,San Miguel,David,Penonomé,Colón.W
rolnictwie,leśnictwie i rybołówstwie jest zatrudnionych 23% ludności zawodowo
czynnej,w przemyśle 15%,w usługach(głównie przy obsłudze Kanału
Panamskiego)62%(2000);bezrobocie obejmuje ok.14% ludności zawodowo czynnej.
Religie
·Katolicyzm:65,1%
·Zielonoświątkowcy:14,43%:
·Zbory Boże:5,0%
·Kościół Poczwórnej Ewangelii:3,8%
·Kościół Boży(Cleveland):1,3%
·Protestantyzm:6,38%:
·Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:2,17%
·Kościół Episkopalny:0,82%
·Konwencja Baptystyczna:0,57%
·Kościół Chrystusowy:0,44%
·Islam:3,5%
·Buddyzm:2,1%
·Bahaizm:1,27%
·Mormoni:1,16%
·Sikhizm:1%
·Świadkowie Jehowy:0,4%
Nauka
Główną instytucją
naukową w Panamie jest Panamska Akademia Nauk w mieście Panama(zał.1748),afiliowana
do Hiszpańskiej Akademii Królewskiej.Z 6 działających w Panamie instytutów
naukowych największe znaczenie ma Instytut Badań Tropikalnych
Smithsona(zał.1946,prowadzony przez Smithsonian Institution),prowadzący
wielodyscyplinarne badania nad regionami tropikalnymi Ameryki Południowej.Działa
państwowy uniwersytet w mieście Panama(zał.1935),katolicki uniwersytet Santa
Maria de Antigua(zał.1965)dla Ameryki Środkowej oraz 6 wyższych szkół
zawodowych.
Gospodarka
Kraj rozwijający się.Gospodarka
Panamy należy do bardziej stabilnych w Ameryce Środkowej,ale poziom życia
społeczeństwa jest niski szacuje się,że ok.50% ludności żyje poniżej poziomu
ubóstwa.Największy udział w tworzeniu produktu krajowego brutto mają
usługi(76% 1991),co wiąże się z obsługą Kanału Panamskiego,rolnictwo
dostarcza 11%,a przemysł 13%.Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi 4316
dolarów amerykańskich rocznie.Znaczne dochody przynosi turystyka(ok.300 tys.turystów
rocznie).Panama jest drugim,co do wielkości(obok Hongkongu)centrum międzynarodowej
dystrybucji i handlu(wolnej strefy handlowej)na świecie.W Wolnej Strefie
Panama’s Colon działa powyżej 1500 przedsiębiorstw międzynarodowego
importu/eksportu,jest odwiedzana przez więcej niż 250.000 gości rocznie i
generuje eksport i reeksport o wartości ponad 11 miliardów US$ rocznie.Panama
jest drugim,co do wielkości,międzynarodowym centrum bankowym na świecie(obok
Szwajcarii,co zresztą może się zmienić na korzyść Panamy,z powodu ograniczenia
tajemnicy bankowej w Szwajcarii od 2008 roku).Giełda papierów wartościowych w
Panamie jest najbardziej rozwiniętą giełdą w Centralnej i Południowej Ameryce.Panama
utrzymuje chronioną absolutną tajemnicę bankową,wymaga bezwzględnego zachowania
tajemnicy handlowej i korporacyjnej,co jest zagwarantowane w konstytucji
Republiki Panamy.Panama nie podpisała żadnych traktatów o wzajemnej pomocy
prawnej(MLAT),o udostępnieniu informacji bankowej z jakimkolwiek innym państwem
i nie uznaje orzeczeń sądowych sądów z innych krajów(jedyny wyjątek stanowi
przemyt narkotyków i transakcje pieniężne powiązane z nimi).Z tych powodów
Republika Panamy jest zaliczana przez OECD do rajów podatkowych.IBC(Międzynarodowe
Przedsiębiorstwo Biznesowe)jest utożsamieniem różnego typu spółek offshore,które
nie płacą żadnego podatku i nie posiadają obowiązku składania sprawozdań do
władz Republiki Panamy.Akcje"na Okaziciela"spółek akcyjnych
zarejestrowanych w Panamie pozwalają akcjonariuszom utrzymać 100% anonimowości
i prywatności.Panamska Fundacja Interesu Prywatnego uwzględnia niejawne
Dokumenty Protektora Prywatnego i Listę Życzeń Protektora Prywatnego,
umożliwiając tą drogą Protektorowi Prywatnemu oraz beneficjantem Fundacji
Interesu Prywatnego pozostać 100% anonimowymi.Agencja ratingowa Moody’s
klasyfikuje Panamę na Ba1 a Standard&Poors wycenia Panamę na BB+.
Rolnictwo
Użytki rolne zajmują
ok.29% powierzchni kraju.Przeważają małe,drobnotowarowe gospodarstwa rolne i
duże plantacyjne,wysokotowarowe.Rozpowszechniony system dzierżawy
ziemi.Uprawa,głównie na eksport:bananów,trzciny cukrowej,kakaowca i kawy.Główne
żywieniowe rośliny uprawne:ryż,kukurydza zwyczajna,maniok jadalny.Mniejsze znaczenie
ma uprawa tytoniu,palmy kokosowej i
owoców(pomarańcze,awokado,mango,ananasy).Hodowla głównie bydła.Eksploatacja
lasów(gł. mahoń).Przybrzeżne połowy tuńczyków,krewetek,homarów oraz perłopławów(Archipelag
Perłowy).
Przemysł
Bogactwa mineralne
eksploatowane w niewielkim stopniu.Wydobycie soli kamiennej,rud
żelaza,manganu,złota.Bogate,nieeksploatowane złoża rud miedzi oraz węgla
kamiennego.Produkcja energii elektrycznej w elektrowniach naftowych i
wodnych(największa na rzece Bayano,we wschodniej części kraju).Z przemysłu
przetwórczego rozwinięty głównie przemysł
spożywczy(cukrowniczy,mleczarski,tytoniowy i owocowy),poza tym
włókienniczy,drzewny.W Colón rafineria ropy naftowej(przetwarza około 10 mln
ton ropy rocznie,zaopatruje w paliwo statki przepływające Kanał
Panamski).Największe ośrodki przemysłu:Colón(wraz ze strefą wolnocłową) i
Panama.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz