Historia
Pierwsze ślady
osadnictwa(plemiona celtyckie)pochodzą z epoki brązu.Około roku 400 p.n.e.na
terytorium dzisiejszych Czech przybyło z terenów dzisiejszych Niemiec plemię
Bojów(od których pochodzi łacińska nazwa kraju Bohemia).Około 100 roku p.n.e.obszar
dzisiejszych Czech podbiło plemię Markomanów,które skutecznie przeciwstawiało
się wojskom rzymskim.W VI wieku pojawiły się pierwsze plemiona słowiańskie.W
pierwszej połowie X wieku Kotlinę czeską opanowali Morawianie.W 890 roku
plemienne państewka czeskie oderwały się od państwa morawskiego.Na przełomie IX
i X wieku Czechy zostały zjednoczone przez Przemyślidów,dynastię rządzącą
pierwotnie państewkiem plemiennym znajdującym się na terenie wokół Pragi(Praga
była stolicą państwa Przemyślidów).Około roku 955 do Czech włączono Morawy.W
roku 973 zostało założone biskupstwo praskie.Od XI wieku(okresowo już w X
wieku)Czechy były lennem Rzeszy(Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu
Niemieckiego).Pierwszym królem Czech,dzięki poparciu cesarza Świętego Cesarstwa
Rzymskiego Henryka IV został Wratysław II w roku 1085.W 1212 roku Przemysł I
uzyskał dziedziczny tytuł królewski i uczynił z państwa czeskiego pełnoprawnego
członka Rzeszy(dotąd tylko zależny lennik Rzeszy).Podczas panowania Przemysła
Ottokara I(żył w latach 1197-1230)miał miejsce napływ niemieckich
osadników,rozwój miast,handlu i przemysłu.Dzięki zwiększonym dochodom jego wnuk
Przemysł Ottokar II rozszerzył swoje panowanie na obszar od Śląska poprzez
Austrię po Słowenię.Doprowadziło to do konfliktu z Habsburgami,a sam Ottokar II
zginął w bitwie na Morawskim Polu.Jego syn Wacław II podbił część ziem polskich
i koronę Polski,jednakże jego syn Wacław III został zamordowany w drodze do
Polski na koronację,w wyniku czego główna linia dynastii wygasła.Nastąpił okres
destabilizacji państwa i konfliktów z Świętym Cesarstwem Rzymskim,zażegnane
dopiero małżeństwem córki Wacława II Czeskiego,Elżbiety z Janem Luksemburskim,synem
cesarza Henryka VII.Jego syn i następca Karol IV został wybrany na cesarza(1355)
i walnie przyczynił się do rozkwitu Pragi,która będąc stolicą cesarstwa,stała
się kulturalnym i intelektualnym jego centrum.Rozpoczęto budowę Katedry św.Wita
i mostu Karola.W roku 1348 zostało zaprojektowane Nowe Miasto,po dziś dzień
pozostające przykładem nowoczesnej urbanistyki.Karol założył również
Uniwersytet w Pradze,pierwszy w Europie Środkowej.Królestwo Czech odgrywało
znaczącą rolę w regionie do czasu husyckich wojen religijnych w XV wieku.W
okresie od 1526 r.znalazło się w strefie wpływów Habsburgów.W XVI wieku
katoliccy Habsburgowie coraz bardziej naciskali w dziedzinie wiary na
wyznających husytyzm Czechów i doprowadzili do buntu Czeskich husytów(byli
jednym z kościołów protestanckich) i wybuchu wojny trzydziestoletniej w 1618
roku.Konsekwencją klęski Czechów na Białej Górze w 1620 roku była przymusowa
rekatolicyzacja kraju,likwidacja monarchii stanowej i zaprowadzenie sterowanego
z Wiednia absolutyzmu.Chociaż Czechy były dalej formalnie niepodległym krajem,to
faktycznie stały się częścią Państwa Habsburgów.Pogłębieniu ulegała także
germanizacja ziem czeskich tak pod względem językowym jak i kulturowym.W 1803
roku państwo czeskie przestało formalnie istnieć,stając się częścią Cesarstwa
Austriackiego a następnie w 1867 roku Austro-Węgier.Dopiero działalność kilku
językoznawców na przełomie XVIII i XIX wieku doprowadziły do odrodzenia języka
czeskiego i powstania czeskiego ruchu narodowego,w którym główną rolę odgrywał
Franciszek Palacký.Początkowo niemałą rolę w czeskim odrodzeniu narodowym nieświadomie
odegrali Habsburgowie,którzy na uniwersytecie wiedeńskim pod koniec XVIII wieku
otworzyli wydział języka czeskiego.Było to związane z niewielką ilością Niemców
w państwie Habsburgów i chęcią zwiększenia ilości stale brakujących urzędników
w rozrastającym się państwie.Urzędników czeskich wysyłano zwłaszcza na tereny
zamieszkane przez Słowian(stąd licznie występujący urzędnicy czescy w Galicji w
XIX wieku).Po upadku monarchii austro-węgierskiej w roku 1918 powstało państwo
Czechów i Słowaków Czechosłowacja,czyli tzw.I republika(Słowacy jednak odgrywali
w niej drugorzędną rolę).W 1938 roku na mocy układu monachijskiego Niemcy zaanektowały
tereny Kraju Sudetów,a Słowacja zyskała większą autonomię.W tym samym czasie
Polska,korzystając z osłabienia Czechosłowacji zaanektowała Zaolzie,natomiast
Węgry uzyskały komitaty naddunajskie.Państwo zmieniło nazwę na
Czecho-Słowację.Okres między układem monachijskim i marcem 1939 jest nazywany
tzw.II republiką(okres,w którym elity rządzące obrały wyraźnie skrajnie
prawicowy kurs).W marcu 1939 Czechy znalazły się pod okupacją Trzeciej
Rzeszy(Protektorat Czech i Moraw),zaś Słowacja ogłosiła niepodległość(od
początku do końca swego istnienia była mocno zależna od Niemiec).Podczas
niemieckiej okupacji w Protektoracie Czech i Moraw działał współpracujący z
Niemcami czeski rząd,istniała czeska policja,czeskie szkolnictwo oraz bardzo
skromne siły zbrojne(pilnujące między innymi przejściowe obozy dla Romów).Natomiast
w Londynie podczas wojny powstał czechosłowacki rząd na uchodźstwie i w
szeregach wojsk alianckich walczyły jednostki czeskie.W 1945 roku
Czechosłowacja została odnowiona w granicach przed 1938 roku(poza Ukrainą
Zakarpacką,która została włączona do ZSRR).Po II wojnie światowej odrodzona
Czechosłowacja nie była okupowana przez wojska radzieckie.Podczas wyborów w
1948 roku zwyciężyli komuniści i wprowadzili państwo w strefę wpływów Związku
Radzieckiego.W 1968 roku w Czechosłowacji część partii komunistycznej była
skłonna podjąć próbę wprowadzenia pewnych zmian ustrojowych,co wywołało
przeciwdziałanie konserwatywnej części komunistów czechosłowackich oraz
interwencję zbrojną pozostałych krajów komunistycznych Układu Warszawskiego.W
latach 1968-1991 na terenie Czechosłowacji stacjonowały wojska radzieckie.W
roku 1989 Czechosłowacja zmieniła ustrój podczas"aksamitnej
rewolucji".W roku 1991 wycofane zostały z kraju ostatnie jednostki
radzieckie.1 stycznia 1993 w sposób pokojowy podzielona została na dwa niezależne
i suwerenne państwa:Czechy i Słowację.9 czerwca 1993 Parlament Republiki
Czeskiej wydał"Ustawę o bezprawności reżimu komunistycznego i oporze
przeciw niemu"potępiającą komunistyczną przeszłość kraju.Mimo to partia
komunistyczna nie została zdelegalizowana i nadal legalnie działa osiągając w
wyborach wyniki pozwalające na wprowadzenie wielu posłów do parlamentu
czeskiego.Republika Czeska wstąpiła do NATO w 1999 roku,a do Unii Europejskiej
została przyjęta w roku 2004.
Ustrój
polityczny
Republika Czeska jest
demokracją parlamentarną.Organem ustawodawczym jest dwuizbowy parlament.Niższa
izba parlamentu Izba Deputowanych(Poslanecká sněmovna)składa się z 200
parlamentarzystów wybieranych na czteroletnią kadencję.W skład izby wyższej Senatu(Senát)wchodzi
81 senatorów wybieranych na okres 6 lat.Jedna trzecia senatorów jest wybierana
co 2 lata.Na czele państwa stoi prezydent,który jest wybierany przez parlament
na pięcioletnią kadencję.Reprezentuje on państwo na arenie międzynarodowej.Prezydent
podpisuje ustawy,powołuje i odwołuje premiera oraz członków rządu,ma prawo
rozwiązać Izbę Deputowanych,powołuje sędziów oraz członków Rady Czeskiego Banku
Narodowego(Česká národní banka).Organem wykonawczym jest Rząd(Vláda).Nowo
powołany rząd musi przedstawić swój program przed Izbą Deputowanych oraz
uzyskać wotum zaufania.Partie polityczne mające reprezentację w parlamencie
krajowym lub Parlamencie Europejskim:Czeska Partia Socjaldemokratyczna(Česká
strana sociálně demokratická,ČSSD),Europejscy Demokraci(Evropští demokraté,ED),Komunistyczna
Partia Czech i Moraw(Komunistická strana Čech a Moravy,KSČM),Unia
Chrześcijańskich Demokratów Czechosłowacka Partia Ludowa(Křesťanská a
demokratická unie-Československá strana lidová,KDU-ČSL),Obywatelska Partia
Demokratyczna(Občanská demokratická strana,ODS),Unia kandydatów niezależnych(Sdružení
nezávislých kandidátů,SNK),Partia Zielonych(Strana zelených,SZ),Unia
Wolności Unia Demokratyczna(Unie svobody-Demokratická unie,US-DEU),TOP 09.
Podział
administracyjny
Republika Czeska jest
podzielona na 13 krajów oraz miasto wydzielone Praga(która jest traktowana jako
14 kraj).Obecny podział administracyjny obowiązuje od 2000 roku.Sądy i niektóre
urzędy są jednak nadal zorganizowane na podstawie podziału administracyjnego z
1960 na 7 krajów+Praga,podzielonych dalej na powiaty(okres),nazywanych okręgami
terytorialnymi.
Kraj
Stolica Populacja Powierzchnia(km²) Gęst.zal.(/km²) PKB PKB/os.
Praga(miasto
wydzielone)1.170.571 496 2.360 637.704 547.096
Środkowoczeski Praga
1.144.071 11.015 104n288.888 253.912
Południowoczeski
Czeskie Budziejowice 625.712 10.057 62 150.970 251.106
Pilzneński Pilzno
549.618 7.561 73 137.911 216.639
Karlowarski Karlovy
Vary 304.588 3.315 92 65.789 216.639
Ustecki Uście nad Łabą
822.133 5.335 154 188.041 229.146
Liberecki Liberec
427,563 3,163 135 94.451 229.146
Hradecki Hradec Králové
547.296 4.758 115 133.767 244.549
Pardubicki Pardubice
505.285 4.519 112 116.639 230.880
Ołomuniecki Ołomuniec
635.126 5.159 123 134.376 211.467
morawsko-śląski Ostrawa
1.257.554 5.535 227 280.210 222.638
południowomorawski Brno
1.123.201 7.067 159 285.855 254.684
zliński Zlín 590.706
3.964 149 131.789 222.885
Wysoczyzna Igława
517.153 6.926 75 121.318 234.530
Czechy Czechy Praga
10.220.577 78.868 130 2.767.717 271.161
Gospodarka
Gospodarka Czech jest
uważana za jedną z najstabilniejszych spośród wszystkich państw
postsocjalistycznych.Od chwili podziału Czechosłowacji,w kraju wdrożono szereg
reform gospodarczych i strukturalnych,wprowadzono program naprawy finansów
państwa oraz przeprowadzono prywatyzację i restrukturyzację przedsiębiorstw
państwowych.W połowie 1999 roku doszło do recesji w gospodarce,która w
następnych latach powoli ustępowała ożywieniu gospodarczemu,związanemu głównie
ze wzrostem eksportu do Niemiec i innych krajów Unii Europejskiej.W tym okresie
znacząco wzrosła również ilość inwestycji krajowych i zagranicznych.Wprowadzone
reformy doprowadziły do rozwoju gospodarki,stabilizacji cen oraz spadku
bezrobocia.Podobnie jak pozostałe państwa ubiegające się o członkostwo w Unii
Europejskiej,Czechy musiały przystosować swoje prawo do jej zaleceń,co
dodatkowo ustabilizowało rozwój gospodarczy.Z PKB w przeliczeniu na 1
mieszkańca 25525 USD(2011)Republika Czeska osiąga poziom 2/3 PKB w wiodących
krajach UE i może równać się z krajami takimi jak Portugalia,Grecja czy
Słowenia.Działania mające na celu dokończenie prywatyzacji sektora bankowego,telekomunikacyjnego
i energetycznego ma przynieść dalsze zwiększenie inwestycji zagranicznych,co
przy restrukturyzacji dużych przedsiębiorstw i usprawnieniu sektora bankowego
może doprowadzić do dalszego wzrostu gospodarczego.Głównymi ośrodkami przemysłu
są:Praga,Brno,Ostrawa,Pilzno i Młoda Bolesław.
Główne
produkty
Przemysłowe
·Maszynowe
·elektrotechniczne i elektroniczne
·motoryzacyjne
·zbrojeniowe
·materiały budowlane
·szkło
·przemysł chemiczny(m.in.nawozy sztuczne)
·przemysł odzieżowy
·żywnościowe
Produkcja
w rolnictwie i hodowli
·pszenica
·żyto
·buraki cukrowe
·ziemniaki
·chmiel
·jęczmień
·tytoń
·kukurydza
·rzepak
·owoce(np.winogrono)
·warzywa
Przemysł
wydobywczy
·węgiel brunatny i kamienny
·rudy żelaza
·gaz ziemny
·ropa naftowa
·rudy metali kolorowych
·rudy uranu
·rudy srebra
·rudy rtęci
·grafit
Turystyka
Turystyka jest bardzo
ważną dziedziną czeskiej gospodarki przynoszącą pokaźne dochody,w 2001 roku,całkowity
zysk z turystyki wyniósł 118,13 miliardów Koron czeskich,co stanowiło 5,5% PNB
i 9,3% ogólnych dochodów z eksportu.Branża turystyczna daje zatrudnienie dla
ponad 110000 osób czyli ponad 1% wszystkich mieszkańców Czech.Czechy są krajem
atrakcyjnym turystycznie.Corocznie Republika Czeska jest odwiedzana przez 25-30
milionów osób,większość z tej liczby przejeżdża przez kraj tranzytem.Według
oficjalnych danych w 2005 roku Republikę Czeską odwiedziło ponad 6,3 mln
turystów,w 2006 ponad 6,5 mln,natomiast w 2008 ok. 6,65 mln.Najwięcej przyjezdnych
pochodzi z Niemiec,Austrii,Polski,Słowacji,Węgier,Włoch i Francji.Magnesem
przyciągającym miliony zagranicznych turystów jest przede wszystkim Praga,miasto
pełne zabytków najwyższej światowej klasy.Praga,jako ośrodek turystyki
międzynarodowej,zdystansowała już pobliskie metropolie Budapeszt i Wiedeń.Wśród
pozostałych miast najczęściej odwiedzane przez turystów
są:Brno,Ołomuniec,Pilzno,Liberec,Czeskie Budziejowice i Ostrawa.Do dziś
międzynarodową renomą cieszą się czeskie uzdrowiska Karlowe Wary(Karlsbad) i
Mariańskie Łaźnie(Marienbad).Wielu turystów odpoczywa w czeskich górach Karkonoszach
na granicy z Polską oraz w graniczących z Niemcami Rudawach(m.in.Czeska
Szwajcaria) i w Szumawie.
Geografia
Republika Czeska jest
państwem w środkowej Europie,bez dostępu do morza.Graniczy od zachodu z Niemcami,od
południa z Austrią,od wschodu ze Słowacją i od północy z Polską.Wybiegnięcia
terytorium Czech w głąb innych państw sąsiednich(tzw.cyple lub
worki,czes.výběžky):cypel aski,cypel szluknowski(też"cypel
rumburski"lub worek szluknowski),cypel frydlancki,cypel broumowski,cypel
jawornicki(też"cypel jesienicki"),cypel osobłoski i cypel
brzecławski(też Trójkąt dyjski lub"cypel lanżhocki").
Ukształtowanie
terenu
Większość terytorium
Republiki Czeskiej zajmują tereny wyżynno-górskie Masywu Czeskiego.Jest on otoczony
z trzech stron górami:Sudetami(Śnieżka 1602 m n.p.m.),Rudawami(Klínovec 1244 m
n.p.m.),Lasem Czeskim(1042 m n.p.m.),Lasem Bawarskim oraz Szumawą.Środkowa
część Masywu Czeskiego jest zapadliskiem z doliną Łaby,zaś na południu znajdują
się kotliny Trzebońska i Budziejowicka.Od Karpat Masyw Czeski oddzielony jest
na wschodzie morawsko-śląskim pasem obniżeń.
Klimat
W Republice Czeskiej panuje
klimat umiarkowany ciepły,ze średnią temperaturą w styczniu1°do-3°C,a w lipcu
18-19°C.Średnia roczna suma opadów to 500–700 mm.Na terenach górskich panuje
klimat ostry ze średnią temperaturą roczną ok.4°C i opadami rzędu 1200 mm.
Wody
Terytorium
Czech należy do zlewisk trzech mórz:
·Północnego 51399 km²,
·Czarnego 22744 km²,
·Bałtyckiego 4721 km².
Największe
rzeki poszczególnych zlewisk to:
w
zlewisku Morza Północnego:
·Łaba
·Wełtawa
·Lužnice
·Sázava
·Otava
·Berounka
·Ohrza
w
zlewisku Morza Czarnego:
·Morawa
·Beczwa
·Dyja
w
zlewisku Morza Bałtyckiego:
·Odra
·Opawa
·Osobłoga
·Olza
Na
rzekach zlokalizowano wiele zbiorników retencyjnych,np.:
·Orlicki
·Lipieński
·Slapski
Czechy znane są z
miejscowości uzdrowiskowych z wodami mineralnymi także z gorącymi
źródłami(cieplicami)m.in.Karlowe Wary(73°C),Mariańskie Łaźnie(29,6°C).
Demografia
Skład etniczny ludności
Republiki Czeskiej to:Czesi(63,7%) i
Morawianie(4,9%),Słowacy(1,4%),Polacy,Niemcy,Ukraińcy,Ślązacy,Węgrzy,Romowie.Podczas
ostatniego spisu w 2011 roku aż 26% obywateli nie umiało albo nie chciało podać
swojej narodowości.Przyrost naturalny wynosi+0,41%(szacunkowo w 2009).Średnia
długość życia ulega wydłużeniu i wynosi 77 lat.Większość ludności(68%)deklaruje
bezwyznaniowość,przynależność do danej denominacji religijnej deklaruje
odpowiednio:katolicyzm(ok.26,8%),protestantyzm(ok.4,29%)głównie
husyci,prawosławie(0,34%),islam(0,2%),Świadkowie Jehowy(0,15%),bahaizm(0,03%),judaizm(0,02%)
i inne.Deklaracje wyznaniowe Czechów nie pokrywają się jednak z praktykami
religijnymi.Wg kościelnych statystyk w nabożeństwach regularnie uczestniczy
około 5% obywateli.W pozostałych wyznaniach bywa podobnie.Jedynym krajem Czech,gdzie
ludzie wierzący stanowią większość jest Kraj zliński.Największy odsetek
ludności wierzącej mają wśród miast Trzyniec i Uherský Brod.Ciekawostką jest,że
najbardziej religijną grupą narodowościową w Czechach są Polacy przynależność do
kościoła lub związku wyznaniowego zadeklarowało 79,1% czeskich Polaków.Aż 18,1%
czeskich Polaków stanowią ewangelicy augsburskiego wyznania.
Miasta
Czech
Miasto
liczba mieszkańców(2009)kraj
1 Praga 1237893 miasto
wydzielone Praga
2 Brno 404273 południowomorawski
3 Ostrawa 315901 morawsko-śląski
4 Pilzno 170620
pilzneński
5 Liberec 105071 liberecki
6 Ołomuniec 102255 ołomuniecki
7 Uście nad Łabą 98953 ustecki
8 Hradec Králové 96083 hradecki
9 Czeskie Budziejowice
95911 południowoczeski
10 Pardubice 90937 pardbubicki
11 Hawierzów 83537 morawsko-śląski
12 Zlín 77145 zliński
13 Kladno 71226 środkowoczeski
14 Most 69512 ustecki
15 Karwina 63783 morawsko-śląski
16 Frydek-Mistek 60097 morawsko-śląski
17 Opawa 59897 morawsko-śląski
18 Karlowe Wary 53816 karlowarski
19 Děčín 52601 ustecki
20 Cieplice 53314
ustecki
21 Igława 51413
Wysoczyzna
22 Chomutov 50587 ustecki
Kultura
·kino czeskie
·literatura czeska
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz