Jemen

Jemen(اليمن Al-Jaman;Republika Jemeńska,الجمهوريّة اليمنية Al-Dżumhurijja al-Jamanijja)azjatyckie państwo położone na Półwyspie Arabskim nad Morzem Arabskim,Zatoką Adeńską i Morzem Czerwonym,pomiędzy Omanem i Arabią Saudyjską.Stolicą i jednocześnie największym miastem Jemenu jest Sana.Największe miasta:Sana,Aden,Ta'izz,Al-Hudajda i Al-Mukalla.

Ustrój polityczny

Podstawy ustroju politycznego Jemenu zostały określone w konstytucji z 16 maja 1991 r.z poprawkami wprowadzonymi w latach 1994 i 2001.Jemen jest republiką na czele której stoi prezydent wybierany w głosowaniu powszechnym na 7-letnią kadencję(od 2001 r.).Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament.Licząca 301 członków Izba Reprezentantów wybierana jest w wolnych wyborach co 6 lat.Senat druga izba parlamentu składająca się ze 111 osób jest mianowana przez prezydenta(od 2001 r.).Władzę wykonawczą sprawuje rząd pod przewodnictwem premiera.

Podział administracyjny

Jemen jest podzielony na 20 prowincji(muhafazah):

·Abjan

·Aden

·Ad-Dali

·Al-Bajda

·Al-Hudajda

·Al-Dżauf

·Al-Mahra

·Al-Mahwit

·Amran

·Hadramaut

·Hadżdża

·Ibb

·Lahidż

·Marib

·Rajma

·Sada

·Sana

·Szabwa

·Taizz

·Zamar

Do celów administracyjnych i wyborczych stolica kraju traktowana jest,jako dodatkowa prowincja.

Geografia

Jemen leży na południowej krawędzi Płaskowyżu Arabskiego.W rzeźbie kraju dominują góry i wyżyny.W jego zachodniej części,równolegle do wybrzeża Morza Czerwonego ciągną się pasma gór krawędziowych As-Sirat z najwyższym szczytem Jemenu Dżabal an-Nabi Szuajb(3760 m n.p.m.)Od morza oddziela je nizina Tihama.Południowa część kraju jest górzysta z najwyższym szczytem Adaran(2513 m n.p.m.).We wschodniej części Jemenu dominują wyżyny i płaskowyże poprzecinane dolinami rzek okresowych.Północ kraju zajmuje pustynia Ar-Rab al-Chali.Jemen jest państwem dwóch kontynentów,ponieważ należy do niego także afrykański archipelag Sokotra.Jemen leży w strefie klimatu zwrotnikowego suchego.Wielkość opadów waha się od 80-130 mm na nizinach nadbrzeżnych do 800 mm rocznie w najwyższych pasmach górskich.Niektóre regiony na północy i północnym wschodzie kraju(pustynia Ar-Rab al-Chali)pozbawione są opadów przez 5–10 lat.Średnie temperatury w styczniu wynoszą od 25°C na nizinach nadbrzeżnych do 13°C w górach.Średnie temperatury lipca wahają się od 32°C na nizinach do 20°C w górach.Z powodu niesprzyjających warunków klimatycznych w Jemenie występują wyłącznie rzeki okresowe.Dominują ubogie gleby pustynne,jedynie w dolinach rzek okresowych zdarzają się żyźniejsze gleby aluwialne,a na obszarach wyżynnych czerwone buroziemy.Na nizinach dominuje pustynna i półpustynna roślinność krzewiasta z gajami daktylowymi w miejscach o większej wilgotności.W środkowej części kraju spotkać można rzadkie sawanny i kolczaste zarośla.W górach występują lasy akacjowe w najwyższych partiach zastąpione przez karłowate oliwki i drzewiaste jałowce.Wśród zwierząt żyjących na terytorium Jemenu występuje wiele gatunków pochodzących z terenu Afryki m.in.:pawian płaszczowy,koziorożec nubijski,gazele,oryks arabski.Żyją tam również:hiena pręgowana,karakal,szakal złocisty,waran szary i żmija rogata.

(2004)

Terytorium 527970 km²(wg CIA–The World Factbook),536869 km²(dane oficjalne)w skład terytorium państwa wchodzą:wyspy Perim,Sokotra,Kamaran,dawna Jemeńska Republika Arabska(Jemen Północny) i dawna Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu(Jemen Południowy)

Granice lądowe 1746 km w tym z państwami:Oman 288 km Arabia Saudyjska 1458 km

Linia brzegowa 1906 km

Granice morskie morze terytorialne:12 mil morskich wyłączna strefa ekonomiczna:200 mil morskich szelf kontynentalny:200 mil morskich albo do skraju płyty kontynentalnej

Skrajne wysokości najniższy punkt:Morze Arabskie 0 m n.p.m. najwyższe wzniesienie:Nabi Szuajb 3760 m n.p.m.

Zasoby naturalne ropa naftowa,ryby,sól kamienna,marmur,niewielkie złoża węgla kamiennego,złoto,nikiel,miedź,żyzna gleba na zachodzie kraju

Grunty nawadniane 4900 km²(1998)

Zagrożenia naturalne letnie burze piaskowe,bardzo ograniczone zasoby słodkiej wody, niewystarczające zaopatrzenie w wodę do nawadniania,erozja gleby,pustynnienie

Inne informacje strategiczne położenie nad cieśniną Bab al-Mandab łączącą Morze Czerwone i Zatokę Adeńską,jednym z najbardziej zatłoczonych szlaków żeglugowych

Historia

Na terenie dzisiejszego Jemenu istniały w starożytności państwa minejskie(XII-VII wiek p.n.e.)Oraz Królestwo Saby(X/IX-II wiek p.n.e.).W II wieku p.n.e.Północnym Jemenem zaczęli władać Himjaryci a w 525 n.e.Zdobyli te terytoria Abisyńczycy.W 575 n.e.Tereny te zostały przyłączone do Persji.Południowy Jemen został opanowany w I wieku p.n.e.Przez Rzymian,a w IV wieku n.e.Wszedł w skład imperium perskiego.W VII wieku całe terytorium Jemenu zostało opanowane przez Arabów.Od XVI wieku Jemen wchodził w skład imperium osmańskiego.Północny Jemen uzyskał niepodległość od Turcji w 1918(od 1962 Jemeńska Republika Arabska ze stolicą w Sanie).Jemen Południowy w okresie 1839-1967 był brytyjską kolonią i protektoratem z głównym ośrodkiem w Adenie.Ta część Jemenu uzyskała niepodległość dopiero w 1967 przyjmując od 1970 nazwę Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu.Jemen Południowy znalazł się w strefie wpływów ZSRR.W latach 1972 i 1979 miały miejsce dwa krótkotrwałe konflikty zbrojne pomiędzy obydwoma państwami.Jednak do zjednoczenia Jemenu doszło dopiero w 1990.Pierwsze demokratyczne wybory miały miejsce w 1993.Rok później doszło do próby secesji dawnego Jemenu Południowego i wybuchu krótkiej wojny domowej(maj-lipiec 1994),która zakończyła się zwycięstwem wojsk rządowych.W wyborach prezydenckich 20 września 2006,dotychczasowy prezydent Ali Abdullah Salih został wybrany z poparciem 77,2% na kolejną siedmioletnią kadencję.W styczniu 2011 roku doszło do protestów w tym kraju,w wyniku których w lutym 2012 Salih ustąpił ze stanowiska szefa państwa.Nowym prezydentem został dotychczasowy wiceprezydent Abd Rabu Mansur Hadi.

Gospodarka

Jemen jest jednym z najsłabiej rozwiniętych państw arabskich.Produkt krajowy brutto w roku 2003 wynosił 15,09 mld USD,co dawało 800 USD w przeliczeniu na jednego mieszkańca.Wzrost gospodarczy wynosił 2,8%.Wskaźnik inflacji od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 10%(10,8% w 2003 r.).Maleje wskaźnik zadłużenia kraju,który w roku 1997 sięgał 67,3% wartości PKB.Dane za rok 2003 mówią o 39,5% zadłużeniu.Wysoka jest stopa bezrobocia wynosząca 35%(2003).Większość zatrudnionych pracuje w rolnictwie i pasterstwie.Produkcja rolnicza to:zboża,owoce,warzywa,rośliny strączkowe,kawa,bawełna,zwierzęta hodowlane(owce,wielbłądy,kozy,bydło,drób).Istotne znaczenie ma również rybołówstwo.Największe znaczenie w przemyśle ma wydobycie oraz przetwarzanie ropy naftowej.Mniejsze zaś wytwarzanie wyrobów bawełnianych,ze skóry oraz materiałów budowlanych.Największym ośrodkiem przemysłowym jest Aden.W roku 2003 Jemen zanotował nadwyżkę w handlu zagranicznym.Eksportuje się głównie ropę naftową,poza tym kawę oraz suszone i solone ryby.Importuje:żywność,maszyny i urządzenia oraz produkty chemiczne.Według danych z 2003 r.największy udział w eksporcie Jemenu mają:Chiny 28,5%,Tajlandia 18,3%,Indie 14%,Korea Południowa 10,5%,Malezja 5,1%.Najwięcej importuje się z:Zjednoczonych Emiratów Arabskich 13,5%,Arabii Saudyjskiej 10,8%,Chin 9,4%,USA 5,2%,Kuwejtu 4,7%,Francji 4,3%.W roku 2008 media doniosły,iż istnieje plan budowy największego na świecie mostu pomiędzy Jemenem a Dżibuti,który łączyłby Afrykę z Półwyspem Arabskim.Inwestycja miałaby być finansowana przez firmy z Jemenu,Francji i Arabii Saudyjskiej.

Ludność

Jemen zamieszkują prawie wyłącznie Arabowie.Spotkać można tam również nielicznych mieszkańców pochodzenia afrykańskiego,europejskiego lub hinduskiego.Religią dominującą jest islam(ok.99% populacji,w tym 50% sunnici,48% zajdyci,pozostali to imamici i kilka wyznań isma'ilickich).Około 1/3 ludności zamieszkuje w miastach.Prognozy informują,że do 2050 roku ludność Jemenu ma z wzrosnąć do 60 milionów mieszkańców.

(2005)

Liczba ludności 20727063

Ludność według wieku

0–14 lat 46,5%

15–64 lat 50,8%

Ponad 64 lata 2,7%

Wiek(mediana)

w całej populacji 16,5 lat

mężczyzn 16,5 lat

kobiet 16,5 lat

Przyrost naturalny 3,45%

Współczynnik urodzeń 43,07 urodzin/1000 mieszkańców

Współczynnik zgonów 8,53 zgonów/1000 mieszkańców

Współczynnik migracji 0 migrantów/1000 mieszkańców

Ludność według płci

przy narodzeniu 1,05 mężczyzn/kobiet

poniżej 15 lat 1,04 mężczyzn/kobiet

15–64 lat 1,04 mężczyzn/kobiet

65 lat i więcej 0,97 mężczyzn/kobiet

Umieralność noworodków

W całej populacji 61,5 śmiertelnych/1000 żywych

płci męskiej 66,26 śmiertelnych/1000 żywych

płci żeńskiej 56,49 śmiertelnych/1000 żywych

Oczekiwana długość życia

w całej populacji 61,75 lat

mężczyzn 59,89 lat

kobiet 63,71 lat

Rozrodczość 6,67 urodzeń/kobietę

Święta państwowe

Data Polska nazwa Oryginalna nazwa

22 maja Dzień Zjednoczenia Narodowego

26 września Dzień Rewolucji 1962 roku

14 października Dzień Narodowy

30 listopada Dzień Niepodległości

Wzrost populacji na obszarze dzisiejszego Jemenu od roku 1950

Rok 1950 1972 1985 1995 2010

Populacja 5600000 6062000 7700000 14700000 23495361

Zmiana 462000 1638000 7000000 8795361

Religia

·Islam:99,93%

·Katolicyzm:0,03%

·Prawosławie:0,02%

·Protestantyzm:0,01%

·Judaizm:0,01%

·Inne: