Ustrój
polityczny
Sri Lanka jest
demokratyczno-socjalistyczną republiką w ramach Wspólnoty Narodów.Zgodnie z
konstytucją z 16 sierpnia 1978 głową państwa jest prezydent,który stoi na czele
rządu i jest naczelnym dowódcą armii.Wybierany jest w wyborach powszechnych
maksymalnie na dwie 6-letnie kadencje.Prezydent, pośród członków parlamentu,powołuje
premiera i w konsultacji z nim ministrów rządu.Premier zastępuje prezydenta we
wszystkich przypadkach uniemożliwiających pełnienie przez niego swojej funkcji.Władza
ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu,do którego wybieranych jest 225
deputowanych na 6-letnią kadencję.Oficjalną stolicą kraju jest Sri
Dźajawardanapura Kotte, do którego przeniesiono parlament w celu
zdecentralizowania Kolombo.Wciąż jednak większość instytucji centralnych
znajduje się w Kolombo,z którego będą w przyszłości przenoszone.Z racji,że Sri
Dźajawardanapura Kotte jest faktycznie jednym z przedmieść Kolombo,zwykle nie
jest traktowane jako osobna aglomeracja.
Sri
Lanka podzielona jest na 25 dystryktów i 9 prowincji:
·Centralna
·Południowa
·Północno-Wschodnia
·Północno-Centralna
·Północno-Zachodnia
·Sabaragamuwa
·Uva
·Zachodnia
Nazwa
Sri
Lanka
Nazwa państwa Sri
Lanka,przyjęta w 1972 oznacza w sanskrycie„olśniewający kraj”Obecna nazwa jest
współczesną adaptacją nazwy występującej w Ramajanie,gdzie wyspa znana jest
jako Lanka.W Ramajanie wyspa znana jest także jako Lanka dweepa(dwepa wyspa)oraz
Lak diva(diva wyspa).Późniejszą tradycyjną nazwą była Lakbima.Lak to skrót od
Lanka.Podobną etymologię nazwy wyspy ma tamilska İlankai.
Sinhala
oraz Sihalam
Nazwa
Cejlon(ang.Ceylon)sięga swoim rodowodem sanskryckiego słowa sinha(lew).Sinhala
może być rozumiana jako„krew lwa”.Ponieważ na Sri Lance nie występują lwy,nazwa
ta mogła odnosić się do lokalnego bohatera,dziadka króla Vijayi.W języku pāli,sanskrycka
nazwa Sinhala to Sihalam,wymawiana jako Silam.
Salike
Ptolemeusz nazywa Sri Lankę
jako Simoundou lub Simundu(prawdopodobnie jako Silundu),która to nazwa
upowszechniła się w starożytnym świecie.Ptolemeusz używał także nazwy
Palai-Simundu(z gr.palai stara,lub z sanskrytu jako„miejsce pochodzenia świętego
prawa”),jako że w owym czasie wyspa była jednym z głównych ośrodków buddyzmu.
Cejlon
Biorąc
pod uwagę pochodzącą
z sanskrytu nazwę Sinhala(poprzez palijską nazwę Sihalam),Ammianus
Marcellinus(IV w.)nazwał mieszkańców wyspy Serandives,natomiast grecki
podróżnik
Kosmas Indikopleustes(VI w.)nazwał wyspę Sielen Diva(wyspa Sielen).Ta
ostatnia
została zaadoptowana przez inne
języki:łac.Selan,port.Ceilão,hiszp.Ceilán,
franc.Selon,hol.Zeilan,Ceilan i Seylon oraz ang.Ceylon, czy w końcu
pol.Cejlon.Podobną
etymologię mają inne nazwy Sri
Lanki,np.Serendiva,Serendivus,Sirlediba,Sihala,Sinhale,Seylan,Sinhaladveepa,Sinhaladweepa,Sinhaladvipa,Sinhaladwipa,Simhaladveepa,Simhaladweepa,Simhaladvipa,Simhaladwipa,Sinhaladipa,Simhaladeepa
itd.Abu
Rihan Muhammad bin Ahmad(X w.)nazwał wyspę Singal-Dip,jednak w języku
arabskim przyjęto później nazwę Serendib lub Sarandib,pochodzącą z
perskiego
Serendip.Nazwa ta użyta została w perskiej bajce„Księżniczka z Serendip”,w
której bohaterowie dokonują nieoczekiwanych odkryć i znajdują rzeczy,których
nie poszukiwali.Od tej nazwy,Horace Walpole,4. hrabia Orford w roku 1754 stworzył
angielskie słowo serendipity(pol.serendypność sytuacja,w której przypadkowo dokonuje
się szczęśliwego odkrycia,zwłaszcza wtedy,gdy szuka się czegoś zupełnie
innego).Później w języku arabskim używano Tilaan i Cylone,mających podobną
jak„Cejlon”etymologię.
Heladiva
Nazwy Heladiva oraz
Heladveepa mogą pochodzić od ludu Hela,zamieszkującego Sri Lankę przed przybyciem
ludności z kontynentu(Indusów i Tamilów).
Tâmraparnî
Inną nazwą,która była
używana w zachodnim świecie,była nazwa wspomniana przez króla
Vijayę(indyjskiego najeźdzcę)Tâmraparnî(„liść o miedzianym kolorze”),a
zaadaptowaną do języka pali jako Tambaparni.Oficerowie Aleksandra Wielkiego
oraz Megastenes używali określenia Taprobanê.Później nazwa ta pojawiała się w
utworach Johna Miltona(w„Paradise lost”),oraz w Miguela de Cervantesa(jako
Trapobana w„Don Kichocie).
Inne
nazwy
Pośród innych nazw Sri
Lanki należy wymienić tamilską İlanare,arabską Tenerism(„wyspa rozkoszy”).Wyspa
posiadała także popularne określenia:„Wyspa Nauki”(ze względu na to,że była
jednym z ważnych centrów buddyzmu),„Łza Indii”(ze względu na swój kształt i
położenie względem Półwyspu Indyjskiego)oraz„Perła Oceanu Indyjskiego”.
Odmiana
gramatyczna
Odmiana nazwy tego
państwa przez przypadki może sprawić pewne trudności,jak i utworzenie
rzeczownika określającego obywatela Sri Lanki.Przy odmianie w niektórych przypadkach
zachodzi oboczność.Mówimy o Sri Lance.Odwiedzamy zaś Sri Lankę.Obywatel Sri
Lanki to Lankijczyk,obywatelka to Lankijka.Przymiotnik brzmi:lankijski.
Geografia
Jest to kraj nizinny.Niziny
stanowią 80% jego powierzchni.W środkowo-południowej części znajduje się
prekambryjski masyw górski,który jest przedłużeniem Dekanu.Linia brzegowa nie
jest zbyt rozwinięta.Przy wybrzeżach znajdują się liczne rafy koralowe.Sri
Lanka znajduje się w obszarze klimatu zwrotnikowego monsunowego oraz równikowego
wilgotnego na południu.Średnia roczna temperatura wynosi ponad 27°C,a suma
opadów ponad 1000 mm,zaś w górach nawet 5000 mm.Sri Lanka ma bogatą faunę,do
której należą między innymi:słoń indyjski,krokodyl,kobra indyjska i lampart.Przeważają
tu mało żyzne gleby czerwone,a w nielicznych miejscach są żyzne gleby
aluwialne.
Podział
administracyjny
Sri Lanka jest
podzielona na prowincje,które dzielą się na dystrykty.
Prowincja
Stolica Powierzchnia(km²)Populacja
Centralna Kandy 5'674 2'423'966
Południowa Galle 5'559 2'278'271
Północna Dżafna 8'884 1'311'776
Północno-Centralna
Anuradhapura 10'714 1'104'664
Północno-Zachodnia
Kurunegala 7'812 2'169'892
Sabaragamuwa Ratnapura
4'902 1'801'331
Uva Badulla 8'488 1'177'358
Wschodnia Trikunamalaja
9'996 1'460'939
Zachodnia Kolombo 3'709
5'361'200
Demografia
Sri Lanka jest 53.państwem
pod względem ludności,średnio rocznie populacja rozrasta się o 0,79%.Na 1000
ludzi rocznie rodzi 15,63 dziecka,a umiera 6,49 osoby.Największa gęstość
zaludnienia występuje na zachodzie kraju,głównie w okolicy Kolombo,które jest
miastem stołecznym.Na wyspie żyje niewielka społeczność ludu Wedda,która jest
uważana za najbardziej pierwotną na jej terenie.Najliczniejsi są Syngalezi,którzy
stanowią 81,9% całkowitej populacji.Tamilowie stanowią drugą,pod względem liczebności,grupę
etniczną na Sri Lance,wśród nich wyróżnia się Tamilów autochtonicznych oraz
przybyłych na wyspę w okresie kolonialnym.Ta druga grupa w znacznej mierze wyemigrowała
do rodzinnych Indii.Według danych z roku 2001 Tamilowie z kontynentu stanowili
5,1% populacji wyspy,a rodzimi 4,3%, jednak należy zwrócić uwagę,że dane te nie
obejmują obszaru znajdującego się wówczas pod władzą rebeliantów.Około 8,0%
populacji stanowią Moorowie,którzy wywodzą swoje pochodzenie od Arabów i
wyznają islam.
Religie
Religie
Sri Lanki
Religia
procent
Buddyzm 69,1
Islam 7,6
Hinduizm 7,1
Chrześcijaństwo 6,2
Inne 10,0
Historia
Historyczna cywilizacja
istnieje na wyspie nieprzerwanie od VI stulecia p.n.e.,po podboju wyspy przez
Indusów pod wodzą Sinhali,który założył państwo nazwane jego imieniem.Prężne
państwo syngaleskie buddyjskie ze stolicą w Anuradhapurze kwitło na wyspie w
latach 200 p.n.e.–1200.Następnie inwazje Tamilów i innych zewnętrznych
najeźdźców zepchnęły cywilizację syngaleską na południe wyspy i doprowadziły do
jej rozsypki na kilka księstw feudalnych.Od 1505 wybrzeża wyspy zostały stopniowo
opanowane przez Portugalię.W latach 1638–1658 miejsce Portugalii stopniowo
zajęła Holandia.Następnie w 1796 roku kontrolę nad wyspą przejęła Wielka
Brytania.W 1815 Brytyjczycy pokonali ostatniego miejscowego króla i stworzyli
Cejlon Brytyjski.Pod ich rządami na wyspie powstała gospodarka kolonialna
oparta na plantacjach herbaty,kauczuku i palmy kokosowej.W 1931 Wielka Brytania
nadała Cejlonowi ograniczoną autonomię,ponownie rozszerzoną w 1946.Wyspa
uzyskała pełną niepodległość 4 lutego 1948.22 maja 1972 oficjalnie zmieniono
nazwę państwa na Sri Lanka i proklamowano republiką(do tej pory była dominium z
gubernatorem reprezentującym brytyjskiego monarchę).W 1983 wybuchła wojna domowa
z Tamilami,tworzącymi dużą mniejszość skupioną na północy wyspy,którzy domagali
się własnego,niepodległego państwa Ilam.Przez długi okres północno-wschodnia
część wyspy stanowiła de facto niezależne państwo,ale po 2000 roku wojska
rządowe zyskały przewagę nad Tamilskimi Tygrysami.17 maja 2009 pokonane
Tamilskie Tygrysy ogłosiły złożenie broni,a prezydent Sri Lanki,Mahinda
Rajapaksa,ogłosił zakończenie trwającej ponad ćwierć wieku wojny.26 grudnia
2004 roku największe od prawie pół wieku podwodne trzęsienie ziemi wywołało
falę tsunami,która spowodowała znaczne szkody nie tylko na Sri Lance,ale także
w Tajlandii,Indonezji i na Malediwach zginęło około 300000 osób.Sri Lanka
bardzo ucierpiała zginęło na niej ponad 40000 osób.Do tej liczby należy także
dodać wielu zaginionych.Ucierpiała na tym także gospodarka wyspy,wybrzeże było
zniszczone.Na długi czas podupadła turystyka.
Gospodarka
Głównym źródłem
utrzymania na Sri Lance stanowi rolnictwo,ale rozwija się także handel i
przemysł,ten ostatni zwłaszcza wokół aglomeracji Kolombo.Jest to jeden z
niewielu krajów,w których licznie występują szlachetne kamienie ze Sri Lanki
pochodzi na przykład 400-karatowy szafir Blue Belle of Asia.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz