Historia
Wyspy Ellice zostały
zasiedlone w V wieku n.e.Po raz pierwszy odkryte przez Europejczyków w 1568(Hiszpan
Alvaro Mendana de Neyra).Odkryte ponownie w 1764 przez Brytyjczyka Johna
Byrona.Od 1877 pod zarządem Brytyjskiej Wysokiej Komisji Zachodniego Pacyfiku.Od
1892 stanowiły najpierw część protektoratu,a potem od 1916 część kolonii o nazwie
Wyspy Gilberta i Lagunowe.W latach 1942-1943 okupowane przez Japonię,potem
zajęte przez wojska USA.W 1975 Wyspy Ellice wydzieliły się jako samodzielna
kolonia(po referendum w 1974),a 3 lata później(1 października 1978)ogłosiły swą
niezależność od Wielkiej Brytanii i zmieniły nazwę na Tuvalu(czyt.Tuwalu).Tuvalu
stało się członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów(Commonwealth).Od 2000 członek
ONZ,w 2008 po raz pierwszy uczestniczyło w igrzyskach olimpijskich.
Geografia
Tuvalu obejmuje 6 atoli
i 3 wyspy,tworzących archipelag Wysp Lagunowych.Geograficznie należy do
Mikronezji.Atole:Vaitupu(5,60 km²),Nanumea(pow.3,87 km²),Nukufetau(2,99
km²),Nui(2,83 km²),Funafuti(2,79 km²) i Nukulaelae(1,82 km²)mają lagunę
połączoną z oceanem,wyspy Nanumanga(2,78 km²) i Niutao(2,53 km²)mają lagunę
niepołączoną z oceanem,natomiast Niulakita(0,42 km²)nie ma laguny.Łączna
powierzchnia wynosi 25,63 km²,a największą wyspą jest Vaitapu(4,9 km²).Archipelag
ciągnie się na odcinku 600 km z północnego zachodu na południowy wschód.Łączna
powierzchnia wyłącznej strefy ekonomicznej Tuvalu wynosi aż 900 tys.km²(jest to
41 razy więcej niż powierzchnia polskiej wyłącznej strefy ekonomicznej
obejmującej 22 tys.km² i prawie 2,9 razy więcej niż powierzchnia terytorium
lądowego Polski obejmującego 312 tys.km²).Wyspy są płaskie żadna nie przekracza
wysokości 5 m n.p.m.Jest to m.in.wynikiem działalności Amerykanów,którzy
podczas II wojny światowej założyli tu bazę lotniczą i na jej potrzeby wyrównali
ogromne połacie terenu,całkowicie niszcząc jedyne wzniesienia na wyspach.W
rezultacie ocieplania się klimatu i związanego z tym podniesienia się poziomu
oceanu,(w minionym stuleciu wzrost o blisko 20 cm),Tuvalu może w znacznej
części znaleźć się pod wodą.Według badań ONZ ma to nastąpić do 2050.Aby temu
zapobiec podjęto akcję zalesiania(szybko rosnące drzewa i krzewy mają umocnić
wybrzeża).Na wszelki wypadek,na podstawie traktatu,w przypadku,gdy woda zacznie
zalewać wyspy,wszystkich mieszkańców ma ewakuować Królewska Nowozelandzka
Marynarka Wojenna.Rząd rozważa również możliwość przeniesienia mieszkańców na
wyspę Kioa,która obecnie należy do Fidżi,lub kupno ziemi od Australii.Groźba
zatopienia wysp Tuvalu stała się tematem jednego z filmów dokumentalnych
zrealizowanych w 2004 przez telewizyjny kanał tematyczny Planete.Klimat
tropikalny,z racji położenia tuż pod równikiem(5-11°S).Średnia temperatura
dobowa od+26 do+32°C,opady roczne od 2500 mm na południu do 3600 mm na
północy(w 2005 średnio 2991 mm).Od listopada do kwietnia częste huragany
tropikalne,zazwyczaj słabe(jednak w 1997 wyspy spustoszył katastrofalny
huragan).Brak rzek i wody pitnej,która musi być zbierana w zbiornikach z
deszczu.Wyspy są w 43% porośnięte lasem(stan z 2003).Na wschód od archipelagu
przebiega międzynarodowa linia zmiany daty.Strefa czasowa+12 UTC.
Ludność
Według szacunków US
Census Bureau,w 2009 mieszkało w Tuvalu 10404 osoby(w 1950 atole zamieszkiwało
4676 osób).Z niepodległych państw tylko Watykan ma mniej
mieszkańców.Najwięcej(blisko połowa)osób mieszka na stołecznym atolu
Funafuti.Zamieszkanych jest 8 z 9 atoli(Niulakita uważany jest za
bezludny,aczkolwiek mieszka tam ok.40 osób).Społeczeństwo jest dość młode tylko
5% mieszkańców ma ponad 65 lat.Pierwszymi mieszkańcami Tuvalu byli
Polinezyjczycy(V wiek n.e.),którzy obecnie stanowią 96% ludności.3% stanowią
Melanezyjczycy(głównie atol Nui),pozostały 1% stanowią Mikronezyjczycy i
Europejczycy.Językami urzędowymi są tuvalu i angielski,ale spotyka się też
język samoański i kiribati.Spisy ludności odbywają się dość regularnie ostatni,z 2002,wykazał obecność na wyspach 9591 osób,ze względu na znaczną
ilość pracowników za granicą głównie na Nauru(wydobycie fosforytów,ok.800 osób
z Tuvalu) i na statkach handlowych(ok.500 osób).Liczba ludności zwiększa się
średniorocznie o 2,08%(wzrosła 2,2-krotnie od 1950),stopa urodzeń wynosi 22 na
1000 osób,a zgonów 7 na 1000 osób.Średnia długość życia wynosi 68 lat.Prawie
połowa ludności mieszka w miastach.Na wyspach jest jeden szpital(w Vaiaku) i
lokalne ambulatoria z podstawową opieką medyczną.Szkolnictwo podstawowe jest
powszechne i obowiązkowe.Analfabetyzm wynosi poniżej 5%.
Religia(2000)
·Kościół Tuvalu-kongregacjonalizm:87%
·Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:2,2%
·Kościół katolicki:1,71%
·Zielonoświątkowcy:1,4%
·Bahaizm:1%
·Świadkowie Jehowy:0,54%
Polityka
Głową państwa formalnie
jest monarcha brytyjski,obecnie królowa Elżbieta II.Jej przedstawicielem na wyspach
jest gubernator generalny(od 2010 Iakoba Italeli).Stolicą jest Vaiaku na atolu
Funafuti.Władzą faktyczną jest jednoizbowy,15-osobowy parlament(Fale I
Fono).Nie ma partii politycznych,posłowie są kandydatami niezależnymi,choć
zbierają się oni w parlamencie w nieformalne grupy.Z każdego atolu wybieranych
jest dwóch reprezentantów,z wyjątkiem Nukulaelae,skąd jest wybierany tylko
jeden i niezamieszkanej Niulakita.Premiera wybierają w głosowaniu ze swojego
grona.Premier zaś(od 2010 Willy Telavi)wybiera z posłów członków rządu(nie
więcej jednak niż pięć).Obsadzają oni siedem"ministerstw".Wybiera się
także przewodniczącego parlamentu(odpowiednika polskiego Marszałka
Sejmu).Wybory co 4 lata,ostatnie miały miejsce 3 sierpnia 2006.Władzę
sądowniczą sprawuje Sąd Najwyższy i osiem Sądów Wyspowych.Świętem narodowym
jest Dzień Niepodległości(1 października).Obowiązuje konstytucja z 1978.Jedyne
zagraniczne ambasady Tuvalu znajdują się na Fidżi i przy ONZ.
Podział
administracyjny
Tuvalu podzielone
administracyjnie jest na 9 dystryktów,z których 6 jest atolami,a 3 osobnymi
wyspami.
Gospodarka
Tuvalu nie posiada prawie
żadnych bogactw naturalnych.Gospodarka opiera się na rolnictwie i
rybołówstwie.Według FAO,Tuvalu produkuje rocznie:140 t batatów i jamsu,1600 t
kokosów,500 t warzyw,300 t bananów,500 t owoców tropikalnych i 1500 t ryb.Poza
tym hoduje się trzodę chlewną i drób,rozwija się też pszczelarstwo.Niewielki
przemysł zajmuje się głównie przetwórstwem żywności.Brak surowców
naturalnych,słabo rozwinięte usługi.Turystyka bardzo słabo rozwinięta(w 2004
jedynie 1377 turystów).PKB na 1 osobę(dane z 2002)wynosi 1600 USD.Istnieją dwie
elektrownie–cieplna na ropę naftową i słoneczna,na atolu Funafuti i Vaitupu.Bezrobocie
w 2002 wyniosło 6,5%.Kraj eksportuje głównie koprę(86%),ryby i
rękodzieła.Eksport wynosi łącznie 1 mln$(2004),z czego aż 61% do Niemiec,20%do
Włoch i 7%na Fidżi(2005).Importuje się właściwie
wszystko żywność(30%),paliwa,surowce,produkty przemysłowe,maszyny itd.Wychodzi
razem 9,2 mln$(2004)Pochodzą głównie z Fidżi(46%) i Japonii(19%) i Chin(18%).W
2004 budżet był prawie zbilansowany wydatki i dochody wyniosły po ok.21 mln
AUD.Budżet opiera się na pomocy zagranicznej,zwłaszcza z Funduszu
Powierniczego(utworzony w 1987),finansowanego przez Wielką
Brytanię,Australię,Nową Zelandię,Japonię i Koreę Południową,z którego czerpane
są pieniądze na inwestycje.Fundusze powiernicze są popularne w Oceanii,ale według
Azjatyckiego Banku Rozwoju,ten jest najlepiej zarządzany z nich.Znaczącymi
elementami budżetu są też wpływy z dzierżawy domeny internetowej.tv(ok.2 mln
AUD na rok),przekazy pieniężne dokonywane przez obywateli pracujących za
granicą,koncesje na połowy ryb(w szczególności dla rybaków z USA)oraz wpływy z
emisji znaczków pocztowych.Z ok.7 tys.osób w wieku produkcyjnym pracuje połowa.Największym
pracodawcą jest rząd.Ogólnie 78% pracuje w rolnictwie i rybołówstwie,9% w przemyśle
i budownictwie oraz 13% w usługach.Walutą jest dolar Tuvalu,który jest sztywno
związany z dolarem australijskim w stosunku 1:1.Australijskie dolary są
powszechnie używane na Tuvalu.Dolary Tuvalu emituje Narodowy Bank Tuvalu.
Transport
i łączność
Tuvalu posiada 8 km
utwardzonych dróg.Mieszkańcy używają głównie rowerów i motorowerów.Do
komunikacji między wyspami używane są statki.W stolicy jest lotnisko z
utwardzonym pasem startowym(wyremontowany w 2004 za pieniądze Unii
Europejskiej).Pod banderą Tuvalu pływają 52 statki o wyporności pow.1000 GT(z
tego tylko 9 należy do armatorów z Tuvalu).Słabo rozwinięta jest
telekomunikacja w użyciu występuje niewiele telefonów(brak w ogóle telefonii
komórkowej).Łączność między wyspami odbywa się za pomocą radiotelefonów,a
rozmowy międzynarodowe tylko przez satelitę(kod telefoniczny Tuvalu to 688).Z
internetu korzysta około 15% mieszkańców.Funkcjonuje jedna rozgłośnia radiowa.Domeną
internetową Tuvalu jest.tv,dlatego wiele stacji telewizyjnych kupuje domeny
Tuvalu.
Wojsko
Brak sił zbrojnych.Niewielkie
siły policyjne oraz morska jednostka poszukiwawcza.Za obronę wysp odpowiada
Australia.
Ciekawostki
·Tuvalu składa się z 9 wysp.Jednakże z
języka polinezyjskiego Tuvalu znaczy osiem wysp.Osoba,która nadała nazwę kraju
najprawdopodobniej zapomniała o 9 wyspie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz