Kwestie
terminologiczne
Miłość to pojęcie i złożone i wieloznaczne.Interesującą
próbę uporządkowania problematyki terminologiczno-pojęciowej w tym zakresie
podjęła M.Jakubowicz.Jej analiza obejmuje dwa obszary etymologię i frazeologię.
W
ujęciu etymologicznym wyodrębnia modele obrazowania,w których miłość oznacza:
·pożądanie,pragnienie;w skrajnym
ujęciu–żądzę,chuć;
·opiekę,troszczenie się,dogadzanie komuś;
·głęboką przyjaźń,obustronne przymierze;
·zdobywanie,walkę,pokonywanie;
·dar,„coś cennego,kosztownego,wymagającego
troski”.
·swój,ukochany,własny.
Równolegle do analizy etymologicznej autorka dokonała
analizy frazeologizmów,to jest typowych połączeń wyrazowych.Pozwoliło jej to
wyodrębnić również na tej drodze różne modele językowego obrazowania miłości.
Miłość
można zatem określać jako:
·byt materialny(miłość
wypełnia,przepełnia kogoś,miłość napływa);
·byt osobowy(miłość przychodzi,miłość
rodzi się,miłość umiera);
·siłę zewnętrzną(miłość opanowuje,oślepia;)
·siłę,właściwość wewnętrzną(chory z
miłości,ślepa miłość,gorzeć z miłości,zapałać miłością)albo siłę
nieokreśloną(miłość wybucha,miłość tli się,miłość gaśnie);
·walkę,działanie,czyn(zdobyć
miłość,podboje miłosne,budzić miłość,wzniecać miłość,pozyskać miłość,żywić
miłość do kogoś);
·więź,zespolenie(miłość łączy,związek
miłosny);
·dar,dobro,wartość(darzyć kogoś
miłością,zaskarbić sobie miłość,pragnąć miłości).
Miłość
do samego siebie
·Narcyzm miłość do samego
siebie
Miłość
erotyczna
·Eros(gr.,łac.Amor)miłość
twórcza,kreatywna lub romantyczna,w której dominującą rolę odgrywa
sentyment,tęsknota,oczarowanie,pragnienie coraz większej pełni.
·Sexus miłość zmysłowa,realizująca się w
zbliżeniach płciowych,oparta na wzajemnym pożądaniu;najczęściej ma swój
początek w zakochaniu.
Miłość
platoniczna
·Philia(gr.,łac.Amicitia)miłość
platoniczna,wolna od seksu i zmysłowości,przyjacielska,bezinteresowna,lojalna i
wierna.
·Agape(gr.,łac.Caritas)to
typ miłości
bezinteresownej,opierającej się na altruizmie i duchowej więzi,często
motywowanej religijnie.Agape w chrześcijaństwie to szczególny rodzaj
bezwarunkowej
miłości Boga do człowieka,która jest zdolna do samo poświęcenia Boga w
celu
odkupienia grzechów człowieka i wyzwolenia go z mocy szatana.Nazywana
także"Miłością oddania"Wcześni chrześcijanie uważali,że wobec siebie
także
powinni okazywać ten rodzaj miłości,dlatego pisarze
wczesnochrześcijańscy
podkreślali odmienność agape jako miłości braterskiej i siostrzanej od
miłości
seksualnej.W początkach chrześcijaństwa była to wspólna uczta o
charakterze
religijnym.Celem agape było podkreślenie jedności wyznawców i
podtrzymywanie
ich trwania w wierze.W czasach średniowiecza małżonkowie utrzymywali
dystans
uczuciowy wobec siebie,wszelkie czułości pomiędzy nimi były przedmiotem
kpin.Dla
namiętności nie było w małżeństwie miejsca,a dochodziła ona do
głosu,lirycznie
wyidealizowana i mocno przesadzona,w dworskiej poezji miłosnej,której
przedmiotem
były zamężne,nieosiągalne kobiety.
·Miłość dworska(Fin'amors,Minne)tematyka
miłości idealnej,choć pojawiająca się już wcześniej,była przez długi czas
uważana za wkład trubadurów w europejską literaturę.Współczesne
określenie"dworska miłość",które po raz pierwszy pojawiło się pod
koniec XIX wieku,jest uproszczeniem zjawiska i powinno być postrzegane przez
pryzmat średniowiecznej koncepcji miłości i małżeństwa. Fin'amors nie jest
tylko zjawisko literackie,ale istotnym elementem kultury w ówczesnym społeczeństwie.Miłość
jest sposobem,by się doskonalić.Obejmuje tęsknotę,sekret,oświecenie,a także
maniakalne zmiany nastrojów.Szczególną cechą miłości u trubadurów jest nacisk
na jej społeczne i osobiste korzyści.Dworski charakter miłości powoduje
specyficzną relację między kochankiem a jego otoczeniem:musi być dyskretny oraz
wierny zasadzie decorum cechy typowe dla kultury,do i dla której się
wypowiada.Idealna miłość jest także interesująca ze względu na swoją
złożoność,napięcie,oksymorony i kontrasty: sacrum–profanum,szlachetne obsceniczne,idealizm realizm,rozstanie złączenie.Pozornie
jej koncepcja sprzeciwia się religii pochwała pożądania można przecież
przeciwstawić wiecznej miłości chrześcijańskiej lub caritas.Ekstatyczna
miłość,wychwalająca wartość jednostki,jest jednak analogiczna do miłości,którą
opisywało wielu XII-wiecznych wyznawców(m.in.Bernard z Clairvaux).Jednocześnie
interesujące jest zestawienie mocy przypisywanej kobietom w wielu pieśniach
trubadurów z ograniczeniami na nie nakładanymi w rzeczywistości.Tworzy się
wyidealizowany obraz kobiet na tle ich podporządkowania w
społeczeństwie.Kobiety trubadurki,tzw.trobairitz,były niewielką grupą należącą
do arystokracji,działającą w latach 1170-1260;zachowało się,według różnych
źródeł,od 23 do 46 tekstów–w porównaniu z ponad 2500 tekstami autorstwa
mężczyzn.Z imienia znanych jest niewiele należą do nich m.in.Comtessa de Dia
oraz Castelloza.
Wybrane
teorie psychologiczne
Teorie
psychologii ewolucyjnej
Psycholodzy ewolucyjni starają się wykazać,że miłość
erotyczna podobnie jak małżeństwo wyewoluowała u ludzi by pełnić ważną funkcje
w procesie reprodukcji i w każdym zakątku świata znaczy to samo.
Teoria
miłości Sternberga
Według Roberta Sternberga miłość można opisać przy
pomocy trzech zasadniczych składników.Są to namiętność,intymność i
decyzja/zobowiązanie(zwana też tu za B.Wojciszke"zaangażowaniem").Cechy
ulegają ciągłej przemianie w czasie trwania związku.
Intymność
Intymność,czyli bliskość,to wszelkie pozytywne
uczucia i działania wzmagające przywiązanie partnerów.
Według
Sternberga,na tak pojmowaną intymność składają się:
·pragnienie dbania o dobro partnera,
·przeżywanie szczęścia w obecności
partnera i z jego powodu,
·szacunek dla partnera,
·przekonanie,że można na niego liczyć w
potrzebie,
·wzajemne zrozumienie,
·wzajemne dzielenie się przeżyciami i
dobrami duchowymi i materialnymi,
·dawanie i otrzymywanie uczuciowego
wsparcia,
·wymiana intymnych informacji,
·uważanie partnera za ważny element
własnego życia;
Emocje składające się na intymność są w dużej mierze
wynikiem komunikacji między partnerami i rozumienia potrzeb osoby kochanej.
Dynamika
W początkach miłości intymność jest niska,rośnie ona
stopniowo wraz z czasem trwania związku i jeszcze wolniej opada po osiągnięciu
swego maksimum.
Namiętność
Namiętność to przeżywanie silnych emocji zarówno
pozytywnych jak i negatywnych.Gdy intensywność namiętności jest wysoka,przeżywa
się takie emocje jak pożądanie,radość,podniecenie,tęsknotę,zazdrość,niepokój.Stanom
tym towarzyszy silna motywacja do połączenia się z obiektem miłości,fizycznej
bliskości,kontaktów seksualnych.Często miłość utożsamiana jest z namiętnością.
Dynamika
W początkowym etapie zakochiwania się namiętność
jest bardzo silna i niepodatna na świadome kierowanie.Na to,czy w danej diadzie
jest namiętność czy jej nie ma,nie mamy wpływu.Tak jak szybko namiętność rośnie,tak
samo szybko spada i choć jest to fakt nieunikniony,spadek namiętności nie jest
równoznaczny z końcem miłości.
Zaangażowanie
Zaangażowanie(decyzja/zobowiązanie)w utrzymanie
związku to wszelkie działania mające na celu przekształcenie miłości w trwały
związek.Jest to świadoma decyzja co do tego,czy chcemy zostać w danym związku,czy
jest on dla nas satysfakcjonujący.Jest to więc składnik miłości,którego
nasilenie sami kontrolujemy.Silne zaangażowanie może być czynnikiem skutecznie podtrzymującym
dany związek.W parach zadowolonych z małżeństwa,zaangażowanie jest zazwyczaj
najsilniejszym składnikiem podtrzymującym uczucie miłości w danym związku.Wraz
z początkiem miłości,gdy dwoje ludzi decyduje się na bycie razem,zaangażowanie stopniowo
rośnie.Gdy osiągnie ono swój maksymalny poziom,to zazwyczaj utrzymuje się na
nim do końca trwania związku.
7 form miłości
Według
Sternberga:
·lubienie:intymność,ale bez zaangażowania
czy namiętności.
·zadurzenie:namiętność bez zaangażowania
czy intymności.
·pusta miłość:zaangażowanie bez
namiętności czy intymności.
·romantyczna miłość:intymność i
namiętność,ale bez zaangażowania.
·niedorzeczna miłość:zaangażowanie i
namiętność,ale bez intymności.
·partnerska miłość:zaangażowanie i
intymność,ale bez namiętności.
·miłość doskonała:zaangażowanie,intymność
i namiętność.
Fazy
związku
Poszczególne
fazy związku wg Sternberga:
1.Faza
zakochania
Zaczynają rozwijać się trzy składniki,przy czym
najsilniej przybiera na sile namiętność.Pojawią się symptomy charakterystyczne
dla miłości.
2.Faza
romantycznych początków
Charakteryzuje się wzrostem intymności.Jest
zazwyczaj krótkotrwała.Rozbudzeni namiętnością partnerzyzaczynają częściej się
spotykać,rozmawiać o sobie,lepiej się poznawać,efektem tego jest wzrost
intymności.Pojawia się także decyzja co do utrzymania związku i przechodzi on w
fazę trzecią.
3.Faza
związku kompletnego
Charakteryzuje się występowaniem wszystkich trzech
składników.Wiąże się to zazwyczaj z podjęciem decyzji o ślubie,zamieszkaniu
razem,a więc decyzji co do trwania danego związku.Jest to faza najbardziej
zadowalająca dla partnerów,a także najbardziej nasycona emocjami.Osiągają oni
najwyższy stopień intymności.Podobnie teraz ich zobowiązanie jest bardzo mocne.Koniec
tej fazy jest jednoznaczny z nieuchronnym końcem namiętności.Nagłe osłabnięcie
namiętności wyznacza wejście w fazę czwartą.
4.Faza
związku przyjacielskiego
Jest pozbawiona składnika namiętności,który jeśli był
utożsamiany z samą miłością,może oznaczać,że w danym związku miłość wypaliła
się.Dla wielu ludzi wejście w fazę związku przyjacielskiego oznacza najbardziej
satysfakcjonujący okres dla ich związku.Uwzględniając fakt,że w fazie tej
dominuje zaangażowanie,które jest zależne od naszej woli,jak i intymność,która
tylko po części także jest od niej zależna,możemy stwierdzić,że przedłużenie
tej fazy jest zależne od woli obojga partnerów.Problemem może być dla nich
podtrzymanie intymności na wysokim poziomie,a więc wzajemne zaufanie,lubienie
się,chęć pomagania i otrzymywania pomocy.Jeśli nie uda się podtrzymać
intymności,związek przechodzi w ostatnią z faz.
5.Faza
związku pustego
Charakteryzuje się jedynie zaangażowaniem,które jest
jedynym składnikiem podtrzymującym go.Diada taka jest jedynie pozostałością po miłości,gdyż
opierając się na samym zaangażowaniu należy się liczyć z możliwością,że któryś
z partnerów zapragnie zmiany i zrezygnuje z dalszego trwania takiego
związku.Jest to faza,która nie musi pojawić się w związku,o ile partnerom uda
się podtrzymać intymność.Jednak w momencie spadku intymności,zaangażowanie może
również podtrzymywać dany związek z równie dobrym rezultatem.Jeżeli dochodzi do
tej fazy najczęściej związek przechodzi w fazę szóstą.
6.Rozpad
związku
Wariant
dynamiczny modelu Sternberga wg B.Wojciszke
B.Wojciszke badał dynamikę miłości,jej przebieg,cykliczne
zmiany jej postaci i intensywności.Okazuje się,że każdy z głównych komponentów
miłości ma swoją własną dynamikę,w dużym stopniu niezależną od dynamiki
pozostałych elementów.Nakładając na siebie wykresy typowej dynamiki zmian
trzech komponentów miłości,autor wyróżnia 5 jej faz.W każdej z tych faz
dominuje inna postać miłości,a nazwy poszczególnych faz przypominają typy
miłości przewidziane w teoretycznym modelu Sternberga.Punktem wyjścia w miłości
jest wg B.Wojciszke najczęściej nagły przypływ erotycznego zainteresowania
jakąś osobą,czyli zakochanie.Odwzajemniona namiętność prowadzi do stopniowego
nasilania się wzajemnych kontaktów oraz do wprowadzania do relacji miłosnej coraz
większej dawki intymności.Związek wchodzi w fazę romantycznych początków.Jeśli
partnerzy zaangażują się emocjonalnie,dojdą do przekonania,że związek powinien
być kontynuowany,to tworzą związek kompletny.Wygaśnięcie namiętności prowadzi
do związku przyjacielskiego,którego podstawą pozostaje intymna bliskość oraz
poczucie wspólnoty.Zanik intymności u takiej pary prowadzi z kolei do tak
zwanego związku pustego,w którym partnerów łączy już tylko wspólnota pewnych
celów życiowych.Wycofanie zaangażowania jednej ze stron oznacza rozpad związku.
Model
Ira Reiss
Model ten polega na założeniu,że w procesie miłości
poszczególne składniki wpływają na siebie wzajemnie w zależności od stopnia nasilenia
pozostałych komponentów.Ewolucja związku jest metaforą obrotu koła.
·Zrozumienie
·Wzajemne uzależnienie
·Ujawnienie siebie,
·Spełnianie się osobowości i realizacja
potrzeb
Teoretyczny
model miłości Johna Lee
John Lee wyodrębnił sześć typów miłości.Jednostkę
może charakteryzować bądź jeden z typów miłości,bądź też może reprezentować ich
kombinację.Lee wyróżnił trzy typy podstawowe(pierwotne) i trzy pochodne(wtórne).
Do
podstawowych zaliczamy:
·Storze
Miłość zrównoważona,czuła,przyjacielska w której
partnerów silnie łączy intymność i założenie,że bez względu na wszystko zostaną
przyjaciółmi.Intymność fizyczna pojawia się później i rzadko,jeśli
wystąpi,staje się źródłem radości.Miłość tego typu porównać można do miłości
między rodzeństwem.Najważniejsze jest by być z partnerem duchowo i jako jego
najlepszy przyjaciel.Dla tego typu miłości drobne przeszkody są do pokonania.Nawet
czasowe rozłąki nie stanowią dla niej problemu.
·Eros
Miłość eros jest odpowiednikiem miłości
romantycznej.Charakterystyczne dla tego typu miłości jest zafascynowanie
kochaną osobą.Osoby prezentujące ten typ wierzą w miłość od pierwszego
wejrzenia i jest to wręcz pożądane by w taki właśnie sposób zakochać się i
stworzyć związek doskonały,w którym miłość będzie wieczna.Partnerzy pragną być
do siebie podobni,jak najwięcej czynności wykonywać wspólnie.Charakterystyczny też
jest silny pociąg fizyczny,dlatego też dość wcześnie uwzględniany jest element
seksualności.Partnerom zależy na tym,by drugiej osobie dostarczać jak największej
ilości przyjemności,w tym także w sferze seksu.
·Ludu
Ludus traktuje miłość jako zabawę.W grze tej polega
głównie na tym by zwyciężyć,a więc wykazać się większymi zdolnościami,dowieść
swej wyższości nad partnerem.Seks w takim związku,to forma zaspokojenia jedynie
własnych przyjemności.Jeśli w sferze seksualnej wystąpią jakieś problemy,to zamiast
starać się je rozwiązać,przedstawiciele tego typu miłości poszukają raczej
nowego partnera.W wyrażaniu ludus nierzadko obserwuje się koncentrację na
własnej osobie.
Typy
te łączą się z sobą i tworzą:
·manię(jako kombinację eros i ludus),
Miłość maniakalna jest intensywna i obsesyjna,często
myśl o partnerze jest przyczyną ciągłego lęku przed jego utratą.Polega na
stałej potrzebie podtrzymywania uczuć i uwagi przez partnerów,a także
nieustannego rozpraszania wątpliwości co do wierności i zaangażowania.
·pragmę(ludus i storge),
Pragma to miłość praktyczna.Przedstawiciele tego
typu inwestują w miłość.Jest to dla nich kalkulacja zysków i strat jakie mogą
osiągnąć angażując się w dany związek.Związek jest możliwy tylko z partnerem,który
odpowiada tak kochającym osobom ze względu na pochodzenie i warunki życiowe.
·agape(eros i storge).
Miłość agape jest miłością ofiarną,pełną poświęcenia
i troski o drugą osobę.W miłości tej łatwo zapomina się o sobie myśląc o
szczęściu partnera.Jest to moralny ideał miłości w etyce chrześcijańskiej jak i
innych religii.Oznacza troskę o osobę kochaną bez oczekiwania czegokolwiek w
zamian.
Badania Lee wykazały,że do miłości pragmatycznej i
storgicznej bardziej skłonne są kobiety niż mężczyźni,którzy z kolei
manifestują styl erotyczny i ludyczny.Lee porównywał te sześć typów miłości z
paletą barw:Tak jak wszystkie kolory pochodzą od trzech podstawowych,tak
wszystkie style miłości dadzą się wyprowadzić z trzech podstawowych
stylów".
Koncepcja
Bardisa
Bardis
zakłada istnienie trzech rodzajów potrzeb:
·potrzeby fizyczne
·potrzeby psychologiczne
·potrzeby społeczne
Gdy partnerzy zaspokajają swoje potrzeby w równej
mierze i na wysokim poziomie miłość jest kompletna.Gdy potrzeby zaspokajane są
na niskim poziomie,bądź tylko niektóre z nich,miłość jest niepełna.
Uwzględniając
siłę zaspokajania określonych potrzeb,Bardis podzielił miłość na trzy typy:
·typ Orfeusza i Eurydyki
Potrzeby fizyczne,psychologiczne i społeczne są
dostrzegane przez każdego z partnerów i zaspokajane na równym,zadowalającym
poziomie.Jest to miłość silna,dająca satysfakcję obu stronom.
·typ Zeusa
To miłość niepełna.Charakteryzuje się przecenianiem
potrzeb fizycznych przez jednego lub obydwoje partnerów z równoczesnym
niedocenianiem potrzeb niefizycznych.
·typ Penelopy
Miłość Penelopy jest również odmianą miłości
niepełnej.Nadmiernie cenione są potrzeby niefizyczne,zaś niedoceniane zostają
potrzeby fizyczne.
Endokrynologia
miłości
Stan zakochania wiąże się z podwyższonym poziomem
fenyloetyloaminy(PEA) i dopaminy,powstaniem nowych pętli neuronalnych oraz
reakcjami fizjologicznymi na osobę,w której jesteśmy zakochani takimi jak
pocenie się dłoni,przyśpieszone bicie serca(wynik działania adrenaliny).Te same
reakcje wywołuje strach i stres.W nieco ponad połowie przypadków poziomy
hormonów wracają do normy w ciągu 3-8 lat(choć mogą również wcześniej)od
momentu podwyższenia.W pozostałych przypadkach pojawia się nowy stan
równowagi,za który odpowiada oksytocyna,wazopresyna i serotonina,a który można
określić jako przywiązanie.
Ponadto:
·testosteron odpowiada u obydwu płci za
pożądanie seksualne,
·dopamina odpowiada u obydwu płci za"uskrzydlenie",
·oksytocyna u kobiet odpowiada za uczucia
bliskości i przywiązania jest ona wydzielana m.in.w trakcie orgazmu,przy
porodzie,przy karmieniu piersią,
·wazopresyna odpowiada za bliskość i
przywiązanie u mężczyzn.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz