Kiribati

Kiribati(IPA:ang./ˌkɪrə'bæs/lub/ˌkɪriˈbɑ:ti/),Republika Kiribati państwo wyspiarskie na Oceanie Spokojnym.W skład tego państwa o powierzchni 811 km² wchodzą 33 wyspy koralowe,rozsiane na przestrzeni 3800 km wokół równika.Są to wyspy trzech archipelagów Mikronezji i Polinezji:Wyspy Gilberta(16 wysp),Feniks(8) i Line Islands(8)oraz wyspa Banaba(zw.także Ocean).21 z 33 wysp jest zamieszkanych.Nazwa Kiribati(wymawiana kiribas)to zniekształcona przez miejscowy język mikronezyjski angielska nazwa głównej grupy wysp Wysp Gilberta.
Geografia
W skład Kiribati wchodzą wyspy:Gilberta,Feniks oraz Line(bez Jarvis,Palmyry i Kingman),łącznie 32 atole,oraz wyspa koralowa Banaba(Ocean).Rozciągłość między wyspami z zachodu na wschód wynosi około 4000 km,z północy na południe ponad 2000 km.Klimat równikowy.Średnia temperatura miesięczna 27–29°C.Suma roczna opadów od 700 mm do 3000 mm(opady zwiększają się ku północy).Od kwietnia do października przeważają pasaty(wiatry północno-zachodnie).Okresowo występują susze.Kiribati jest jednym z najniżej położonych państw świata,najwyższy punkt państwa wznosi się na wysokość 81 m nad poziom oceanu.Wyspom zagrażają wody mórz w związku z podnoszeniem się poziomu wód spowodowanym globalnym ocieplaniem klimatu.
Historia
Pierwsi ludzie(I-Kiribati)pojawili się na tych wyspach między 1000 a 1300 r.Następujące po sobie inwazje Fidżyjczyków oraz Tongijczyków,wprowadziły do kultury mikronezyjskiej wiele elementów polinezyjskich.Jednak liczne małżeństwa mieszane sprawiły,że kultura,tradycje,a także wygląd mieszkańców są w miarę jednorodne.Pierwsze kontakty z Europejczykami nastąpiły w XVI w.,Jednak ich apogeum nastąpiło w wieku XIX,gdy pojawili się tutaj wielorybnicy,handlarze niewolników i statki handlowe.Ich pojawienie się przyniosło lokalnej ludności jedynie problemy,m.in.śmiercionośne choroby.Odżyły też zapomniane lokalne konflikty plemienne.By uspokoić sytuację,Wielkiej Brytanii przyzwolono na utworzenie tu w 1892 protektoratu,który od 1916 stanowił brytyjską kolonię Wyspy Gilberta i Lagunowe.Wyspa Ocean(Banaba)została anektowana w 1900 po odkryciu bogatych pokładów guana.Wyspy Line i Feniks zostały wcielone po kawałku w ciągu kolejnych 20 lat.Wyspy zostały zajęte przez Japonię w czasie II wojny światowej,stanowiąc część japońskiej linii obrony na wyspach Pacyfiku.W listopadzie 1943 aliantom udało się przełamać japońskie pozycje na atolu Tarawa po długotrwałej i krwawej walce.Bitwa ta została uznana za punkt zwrotny w kampanii aliantów w tym obszarze.Brytyjczycy zezwolili na rozszerzenie samorządności wysp w latach 60.XX w.W 1975 Wyspy Ellice oddzieliły się od kolonii i utworzyły niepodległe państwo Tuvalu.Wyspy Gilberta uzyskała własny rząd w roku 1977,a oficjalnie 12 lipca 1979 uzyskały suwerenność przyjmując nazwę Kiribati.Po uzyskaniu niepodległości pierwszym prezydentem Kiribati został Ieremia Tabai,którzy rządził krajem w latach 1979–91.Jego następcą został Teatao Teannaki,a następnie Teburoro Tito,który został wybrany na to stanowisko w roku 1994,jego wybór został potwierdzony w wyborach w 1998.Obecnie głową państwa jest Anote Tong,wybrany na to stanowisko w 2003 roku.
Ustrój polityczny
Parlament Kiribati,nazywany Maneaba ni Maungatabu,wybierany jest co 4 lata i składa się z 36 członków.Prezydent, tzw.Beretitenti jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu.Każda z 21 zamieszkanych wysp posiada lokalną radę,która zajmuje się bieżącymi sprawami wspólnoty.
Podział administracyjny
Kiribati podzielone jest na 6 dystryktów:

·Banaba

·Central Gilberts

·Line Islands

·Northern Gilberts

·Southern Gilberts

·Tarawa

oraz 21 rad wyspiarskich na wyspach:Abaiang,Abemama,Aranuka,Arorae,Banaba,Beru,Butaritari,Kanton,Kiritimati,Kuria,Maiana,Makin,Marakei,Nikunau,Nonouti,Onotoa,Tabiteuea,Tabuaeran,Tamana,Tarawa,Teraina.
Religia(2000)

·Katolicyzm:43,17%

·Protestantyzm:40,67%

·Protestancki Kościół Kiribati:33,6%

·Kościół Boży:2,5%

·Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:2,3%

·Zbory Boże:1,2%

·Mormoni:8,4%

·Bahaizm:5,2%

·Świadkowie Jehowy:0,4%

Gospodarka

·PKB:73,6 mln USD

·PKB na osobę:800 USD

·Przyrost gospodarczy:2,5%

·Inflacja:2%

·Bezrobocie:2%(ukryte szacunkowo 70%)

·Produkcja energii elektrycznej:7 mln kWh

·Waluta:dolar australijski

Kiribati ma niewielkie zasoby złóż mineralnych.W chwili uzyskania niepodległości w 1979 roku złoża fosforytów,głównego niegdyś źródła dochodów,były już na wyczerpaniu.Obecnie większość PKB i eksportu dają ryby i kopra.W ostatnich latach gospodarka wysp przeżywa ciągłe wahania.Rozwój utrudnia brak wykwalifikowanej siły roboczej,słabo rozwinięta infrastruktura i duża odległość od rynków światowych. Turystyka wytwarza ponad 20% PKB.Usługi finansowe raczkują,podobnie jak prywatna przedsiębiorczość.Ważną rolę odgrywa zagraniczna pomoc finansowa,głównie z Wielkiej Brytanii i Japonii,której wysokość w ostatnich latach sięga 25–50% wartości PKB.Wartość przekazów od Kiribatyjczyków pracujących za granicą przekracza 5 mln USD rocznie.Pozyskiwanie soli z wody morskiej(saliny na wyspie Kiritimati).Niewielki przemysł spożywczy(produkcja soku palmowego) i odzieżowy;rzemiosło.Główne uprawy:palma kokosowa(plantacje na wyspie Kiritimati i 2 innych atolach w grupie Line Islands),pandanus,banany,drzewa chlebowe i melonowe.W lagunie Tarawy uprawia się wodorosty morskie.Komunikacja lotnicza.Międzynarodowe porty:Bonriki(w atolu Tarawa) i Cassidy(na wyspie Kiritimati).Ponadto jest tu 16 lotnisk,w tym port lotniczy Kiritimati-Cassidy jako jedyny z kodami ICAO i IATA(na wyspie Kiritimati)z cotygodniowym rejsowym połączeniem(międzylądowaniem)lotu wykonywanego na trasie pomiędzy Nadi na Fidżi i Stanami Zjednoczonymi(Honolulu na Hawajach).Długość dróg:640 km.Gospodarce rolnej i nisko położonemu krajowi jako całemu zagraża podnoszenie się poziomu wód oceanicznych na skutek globalnego ocieplenia i miejscowe skażenie środowiska na skutek nasilonej migracji do centrum i powstałego skupienia tradycyjnych praktyk(latryny w lagunach).
Ciekawostki
Z racji na niewielką odległość od Międzynarodowej Linii Zmiany Daty Kiribati jest pierwszym krajem wchodzącym w każdy nowy rok.Sylwestrowa północ wybija tam o godzinie 11 polskiego czasu.Prognozy głoszą,że do 2050 roku Kiribati zostanie zalane przez wody Oceanu Spokojnego.