sobota, 2 marca 2013

Tuvalu

Tuvalu(dawniej:Terytorium Tuvalu,Wyspy Ellice)państwo położone na Oceanie Spokojnym w zachodniej Polinezji(na północ od Fidżi),Tuvalu tworzy archipelag po angielsku zwany Tuvalu Islands(dawne nazwy angielskie to Lagoon Islands i Ellice Islands),po polsku zaś Wyspami Lagunowymi.

Historia

Wyspy Ellice zostały zasiedlone w V wieku n.e.Po raz pierwszy odkryte przez Europejczyków w 1568(Hiszpan Alvaro Mendana de Neyra).Odkryte ponownie w 1764 przez Brytyjczyka Johna Byrona.Od 1877 pod zarządem Brytyjskiej Wysokiej Komisji Zachodniego Pacyfiku.Od 1892 stanowiły najpierw część protektoratu,a potem od 1916 część kolonii o nazwie Wyspy Gilberta i Lagunowe.W latach 1942-1943 okupowane przez Japonię,potem zajęte przez wojska USA.W 1975 Wyspy Ellice wydzieliły się jako samodzielna kolonia(po referendum w 1974),a 3 lata później(1 października 1978)ogłosiły swą niezależność od Wielkiej Brytanii i zmieniły nazwę na Tuvalu(czyt.Tuwalu).Tuvalu stało się członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów(Commonwealth).Od 2000 członek ONZ,w 2008 po raz pierwszy uczestniczyło w igrzyskach olimpijskich.

Geografia

Tuvalu obejmuje 6 atoli i 3 wyspy,tworzących archipelag Wysp Lagunowych.Geograficznie należy do Mikronezji.Atole:Vaitupu(5,60 km²),Nanumea(pow.3,87 km²),Nukufetau(2,99 km²),Nui(2,83 km²),Funafuti(2,79 km²) i Nukulaelae(1,82 km²)mają lagunę połączoną z oceanem,wyspy Nanumanga(2,78 km²) i Niutao(2,53 km²)mają lagunę niepołączoną z oceanem,natomiast Niulakita(0,42 km²)nie ma laguny.Łączna powierzchnia wynosi 25,63 km²,a największą wyspą jest Vaitapu(4,9 km²).Archipelag ciągnie się na odcinku 600 km z północnego zachodu na południowy wschód.Łączna powierzchnia wyłącznej strefy ekonomicznej Tuvalu wynosi aż 900 tys.km²(jest to 41 razy więcej niż powierzchnia polskiej wyłącznej strefy ekonomicznej obejmującej 22 tys.km² i prawie 2,9 razy więcej niż powierzchnia terytorium lądowego Polski obejmującego 312 tys.km²).Wyspy są płaskie żadna nie przekracza wysokości 5 m n.p.m.Jest to m.in.wynikiem działalności Amerykanów,którzy podczas II wojny światowej założyli tu bazę lotniczą i na jej potrzeby wyrównali ogromne połacie terenu,całkowicie niszcząc jedyne wzniesienia na wyspach.W rezultacie ocieplania się klimatu i związanego z tym podniesienia się poziomu oceanu,(w minionym stuleciu wzrost o blisko 20 cm),Tuvalu może w znacznej części znaleźć się pod wodą.Według badań ONZ ma to nastąpić do 2050.Aby temu zapobiec podjęto akcję zalesiania(szybko rosnące drzewa i krzewy mają umocnić wybrzeża).Na wszelki wypadek,na podstawie traktatu,w przypadku,gdy woda zacznie zalewać wyspy,wszystkich mieszkańców ma ewakuować Królewska Nowozelandzka Marynarka Wojenna.Rząd rozważa również możliwość przeniesienia mieszkańców na wyspę Kioa,która obecnie należy do Fidżi,lub kupno ziemi od Australii.Groźba zatopienia wysp Tuvalu stała się tematem jednego z filmów dokumentalnych zrealizowanych w 2004 przez telewizyjny kanał tematyczny Planete.Klimat tropikalny,z racji położenia tuż pod równikiem(5-11°S).Średnia temperatura dobowa od+26 do+32°C,opady roczne od 2500 mm na południu do 3600 mm na północy(w 2005 średnio 2991 mm).Od listopada do kwietnia częste huragany tropikalne,zazwyczaj słabe(jednak w 1997 wyspy spustoszył katastrofalny huragan).Brak rzek i wody pitnej,która musi być zbierana w zbiornikach z deszczu.Wyspy są w 43% porośnięte lasem(stan z 2003).Na wschód od archipelagu przebiega międzynarodowa linia zmiany daty.Strefa czasowa+12 UTC.

Ludność

Według szacunków US Census Bureau,w 2009 mieszkało w Tuvalu 10404 osoby(w 1950 atole zamieszkiwało 4676 osób).Z niepodległych państw tylko Watykan ma mniej mieszkańców.Najwięcej(blisko połowa)osób mieszka na stołecznym atolu Funafuti.Zamieszkanych jest 8 z 9 atoli(Niulakita uważany jest za bezludny,aczkolwiek mieszka tam ok.40 osób).Społeczeństwo jest dość młode tylko 5% mieszkańców ma ponad 65 lat.Pierwszymi mieszkańcami Tuvalu byli Polinezyjczycy(V wiek n.e.),którzy obecnie stanowią 96% ludności.3% stanowią Melanezyjczycy(głównie atol Nui),pozostały 1% stanowią Mikronezyjczycy i Europejczycy.Językami urzędowymi są tuvalu i angielski,ale spotyka się też język samoański i kiribati.Spisy ludności odbywają się dość regularnie ostatni,z 2002,wykazał obecność na wyspach 9591 osób,ze względu na znaczną ilość pracowników za granicą głównie na Nauru(wydobycie fosforytów,ok.800 osób z Tuvalu) i na statkach handlowych(ok.500 osób).Liczba ludności zwiększa się średniorocznie o 2,08%(wzrosła 2,2-krotnie od 1950),stopa urodzeń wynosi 22 na 1000 osób,a zgonów 7 na 1000 osób.Średnia długość życia wynosi 68 lat.Prawie połowa ludności mieszka w miastach.Na wyspach jest jeden szpital(w Vaiaku) i lokalne ambulatoria z podstawową opieką medyczną.Szkolnictwo podstawowe jest powszechne i obowiązkowe.Analfabetyzm wynosi poniżej 5%.

Religia(2000)

·Kościół Tuvalu-kongregacjonalizm:87%

·Kościół Adwentystów Dnia Siódmego:2,2%

·Kościół katolicki:1,71%

·Zielonoświątkowcy:1,4%

·Bahaizm:1%

·Świadkowie Jehowy:0,54%

Polityka

Głową państwa formalnie jest monarcha brytyjski,obecnie królowa Elżbieta II.Jej przedstawicielem na wyspach jest gubernator generalny(od 2010 Iakoba Italeli).Stolicą jest Vaiaku na atolu Funafuti.Władzą faktyczną jest jednoizbowy,15-osobowy parlament(Fale I Fono).Nie ma partii politycznych,posłowie są kandydatami niezależnymi,choć zbierają się oni w parlamencie w nieformalne grupy.Z każdego atolu wybieranych jest dwóch reprezentantów,z wyjątkiem Nukulaelae,skąd jest wybierany tylko jeden i niezamieszkanej Niulakita.Premiera wybierają w głosowaniu ze swojego grona.Premier zaś(od 2010 Willy Telavi)wybiera z posłów członków rządu(nie więcej jednak niż pięć).Obsadzają oni siedem"ministerstw".Wybiera się także przewodniczącego parlamentu(odpowiednika polskiego Marszałka Sejmu).Wybory co 4 lata,ostatnie miały miejsce 3 sierpnia 2006.Władzę sądowniczą sprawuje Sąd Najwyższy i osiem Sądów Wyspowych.Świętem narodowym jest Dzień Niepodległości(1 października).Obowiązuje konstytucja z 1978.Jedyne zagraniczne ambasady Tuvalu znajdują się na Fidżi i przy ONZ.

Podział administracyjny

Tuvalu podzielone administracyjnie jest na 9 dystryktów,z których 6 jest atolami,a 3 osobnymi wyspami.

Gospodarka

Tuvalu nie posiada prawie żadnych bogactw naturalnych.Gospodarka opiera się na rolnictwie i rybołówstwie.Według FAO,Tuvalu produkuje rocznie:140 t batatów i jamsu,1600 t kokosów,500 t warzyw,300 t bananów,500 t owoców tropikalnych i 1500 t ryb.Poza tym hoduje się trzodę chlewną i drób,rozwija się też pszczelarstwo.Niewielki przemysł zajmuje się głównie przetwórstwem żywności.Brak surowców naturalnych,słabo rozwinięte usługi.Turystyka bardzo słabo rozwinięta(w 2004 jedynie 1377 turystów).PKB na 1 osobę(dane z 2002)wynosi 1600 USD.Istnieją dwie elektrownie–cieplna na ropę naftową i słoneczna,na atolu Funafuti i Vaitupu.Bezrobocie w 2002 wyniosło 6,5%.Kraj eksportuje głównie koprę(86%),ryby i rękodzieła.Eksport wynosi łącznie 1 mln$(2004),z czego aż 61% do Niemiec,20%do Włoch i 7%na Fidżi(2005).Importuje się właściwie wszystko żywność(30%),paliwa,surowce,produkty przemysłowe,maszyny itd.Wychodzi razem 9,2 mln$(2004)Pochodzą głównie z Fidżi(46%) i Japonii(19%) i Chin(18%).W 2004 budżet był prawie zbilansowany wydatki i dochody wyniosły po ok.21 mln AUD.Budżet opiera się na pomocy zagranicznej,zwłaszcza z Funduszu Powierniczego(utworzony w 1987),finansowanego przez Wielką Brytanię,Australię,Nową Zelandię,Japonię i Koreę Południową,z którego czerpane są pieniądze na inwestycje.Fundusze powiernicze są popularne w Oceanii,ale według Azjatyckiego Banku Rozwoju,ten jest najlepiej zarządzany z nich.Znaczącymi elementami budżetu są też wpływy z dzierżawy domeny internetowej.tv(ok.2 mln AUD na rok),przekazy pieniężne dokonywane przez obywateli pracujących za granicą,koncesje na połowy ryb(w szczególności dla rybaków z USA)oraz wpływy z emisji znaczków pocztowych.Z ok.7 tys.osób w wieku produkcyjnym pracuje połowa.Największym pracodawcą jest rząd.Ogólnie 78% pracuje w rolnictwie i rybołówstwie,9% w przemyśle i budownictwie oraz 13% w usługach.Walutą jest dolar Tuvalu,który jest sztywno związany z dolarem australijskim w stosunku 1:1.Australijskie dolary są powszechnie używane na Tuvalu.Dolary Tuvalu emituje Narodowy Bank Tuvalu.

Transport i łączność

Tuvalu posiada 8 km utwardzonych dróg.Mieszkańcy używają głównie rowerów i motorowerów.Do komunikacji między wyspami używane są statki.W stolicy jest lotnisko z utwardzonym pasem startowym(wyremontowany w 2004 za pieniądze Unii Europejskiej).Pod banderą Tuvalu pływają 52 statki o wyporności pow.1000 GT(z tego tylko 9 należy do armatorów z Tuvalu).Słabo rozwinięta jest telekomunikacja w użyciu występuje niewiele telefonów(brak w ogóle telefonii komórkowej).Łączność między wyspami odbywa się za pomocą radiotelefonów,a rozmowy międzynarodowe tylko przez satelitę(kod telefoniczny Tuvalu to 688).Z internetu korzysta około 15% mieszkańców.Funkcjonuje jedna rozgłośnia radiowa.Domeną internetową Tuvalu jest.tv,dlatego wiele stacji telewizyjnych kupuje domeny Tuvalu.

Wojsko

Brak sił zbrojnych.Niewielkie siły policyjne oraz morska jednostka poszukiwawcza.Za obronę wysp odpowiada Australia.

Ciekawostki

·Tuvalu składa się z 9 wysp.Jednakże z języka polinezyjskiego Tuvalu znaczy osiem wysp.Osoba,która nadała nazwę kraju najprawdopodobniej zapomniała o 9 wyspie.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz