Brazylia

(port.Brasil,wym.[bɾaˈziw];pełna nazwa:Federacyjna Republika Brazylii,República Federativa do Brasil)największe pod względem powierzchni i liczby mieszkańców państwo Ameryki Południowej oraz piąte pod względem wielkości państwo świata.Zajmuje ponad 47,5% powierzchni Ameryki Południowej,liczy ponad 200 milionów mieszkańców.

Geografia

Terytorium Brazylii zajmuje prawie połowę powierzchni Ameryki Południowej i rozciąga się w centrum i na wschodzie kontynentu,położone nad Oceanem Atlantyckim.Długość wybrzeża Brazylii wynosi 7491 km.

Kraj graniczy z dziesięcioma innymi państwami:

·Argentyną,

·Boliwią,

·Gujaną Francuską,

·Gujaną,

·Kolumbią,

·Paragwajem,

·Peru,

·Surinamem,

·Urugwajem

·Oraz Wenezuelą.

Na terytorium Brazylii można wyróżnić trzy duże krainy geograficzne:

·Część Wyżyny Gujańskiej na północy,

·Wyżynę Brazylijską na południowym wschodzie,

·Oraz Nizinę Amazonki nazywaną Amazonią,na północy i północnym zachodzie.

Poza tym na południowym zachodzie leży także część Niziny La Platy.

Najwyższym szczytem Brazylii jest Pico da Neblina 2994 m n.p.m.na Wyżynie Gujańskiej.

Największą rzeką Brazylii jest Amazonka,inne ważniejsze z rzek to:

·Paraná(z wielką zaporą Itaipu)

·Rio Negro

·São Francisco

·Xingu

·Madeira

·Tapajós

·Tocantins(z wielką zaporą Tucurui)

·Iguaçu(z wodospadem Iguaçu)

Historia

Tereny dzisiejszej Brazylii były zasiedlone przez półkoczownicze plemiona Indian już przynajmniej 6 tys.lat przed odkryciem jej przez Portugalczyków w roku 1500.Przez następne 300 lat Brazylia została skolonizowana przez Portugalię i zamieniona w oparte na pracy niewolniczej dochodowe przedsięwzięcie.W roku 1808 książę Jan(późniejszy król Portugalii Jan VI)wraz z rodziną schronił się w Brazylii przed najazdem Napoleona Bonaparte na Portugalię.Na początku XIX wieku narastały tendencje separatystyczne i w roku 1822 książę regent Pedro I ogłosił utworzenie samodzielnego Cesarstwa Brazylii.W roku 1889 jego następca Pedro II został obalony i została utworzona republika federacyjna.Pod koniec XIX i w 1.Połowie XX wieku do Brazylii napłynęło ponad 5 milionów imigrantów z Europy i Azji.W tym okresie dynamicznie postępowała industrializacja kraju i ekspansja w głąb interioru.Rządy demokratyczne trzykrotnie były zastępowane przez dyktatury:w latach 1930-1934 i 1937-1945 rządził Getúlio Vargas,a w latach 1964-1985 szereg generałów wyłanianych przez junty wojskowe.Po dojściu do władzy lewicy i prezydenta Luli Brazylia wychodzi z głębokiego kryzysu ekonomiczno-społecznego,który był wynikiem olbrzymiego długu publicznego.Powoduje to pochłanianie znacznej części jej dochodu narodowego.Daje się zauważyć napływ inwestycji oraz znaczący rozwój gospodarczy.

Ustrój polityczny

Brazylia jest republiką związkową podzielona na 26 stanów i 1 dystrykt federalny.Konstytucja Brazylii została uchwalona w 1988.Głową państwa i szefem rządu jest wybierany w głosowaniu powszechnym na 4 lata prezydent.Obecnym prezydentem jest Dilma Rousseff.

Podział administracyjny

Brazylia dzieli się na 26 stanów(portugalski:estado) i 1 dystrykt federalny(portugalski:Distrito Federal):NA

Stan Stolica Ludność(mln)Powierzchnia(km²)

1 Acre Rio Branco 0,557 152522

2 Alagoas Maceió 2,82 27819

3 Amapá Macapá 0,477 142816

4 Amazonas Manaus 2,81 1570947

5 Bahia Salvador 13,1 564273

6 Ceará Fortaleza 7,43 145712

7 Dystrykt Federalny Brasília 2,05 5802

8 Espírito Santo Vitória 3,1 46047

9 Goiás Goiânia 5 340118

10 Maranhão São Luís 5,65 331918

11 Mato Grosso Cuiabá 2,5 903386

12 Mato Grosso do Sul Campo Grande 2,08 357140

13 Minas Gerais Belo Horizonte 17,9 586552

14 Pará Belém 6,19 1247703

15 Paraíba João Pessoa 3,44 56341

16 Paraná Kurytyba,portugalski:Curitiba 9,56 199282

17 Pernambuco Recife 7,92 98527

18 Piauí Teresina 2,84 251312

19 Rio de Janeiro Rio de Janeiro 14,4 43797

20 Rio Grande do Norte Natal 2,78 53077

21 Rio Grande do Sul Porto Alegre 11 281734

22 Rondônia Porto Velho 1,38 237565

23 Roraima Boa Vista 0,324 224118

24 Santa Catarina Florianópolis 5,36 95285

25 São Paulo São Paulo 37 248177

26 Sergipe Aracaju 1,78 21962

27 Tocantins Palmas 1,16 277298

Stan na 2000

Demografia

Metropolie

Główne miasto Stan Ludność(mln)

São Paulo São Paulo 15,7

Rio de Janeiro Rio de Janeiro 11,4

Belo Horizonte Minas Gerais 4,98

Porto Alegre Rio Grande do Sul 4,18

Recife Pernambuco 3,73

Brasília Dystrykt Federalny 3,6

Fortaleza Ceará 3,42

Salvador Bahia 3,35

Kurytyba Paraná 3,25

Campinas São Paulo 2,63

Belém Pará 2,09

Goiânia Goiás 2,01

Santos São Paulo 1,48

Vitória Espírito Santo 1,44

São Luís Maranhão 1,3

Natal Rio Grande do Norte 1,24

Maceió Alagoas 1,12

Joinville Santa Catarina 1,02

João Pessoa Paraíba 0,999

Współczesny skład etniczny Brazylii jest odzwierciedleniem jej historii.Ponad połowę mieszkańców Brazylii stanowią ludzie rasy białej oraz kreole.Murzyni stanowią około 7% ogółu ludności,Indianie 1%.Resztę stanowi ludność mieszana Mulaci i Metysi.Językiem urzędowym w Brazylii jest język portugalski,który jednak różni się znacznie od używanego w Portugalii.Przede wszystkim brazylijski jest bardziej miękki i melodyjny,jest też wzbogacony szeregiem słów i zwrotów z języków brazylijskich Indian i byłych niewolników z Afryki.Różni się także pisownią.

W gminie São Gabriel da Cachoeira językami urzędowymi są dodatkowo języki indiańskie:

·nheengatu,

·tukano

·I baniwa.

Poza tym w użyciu są także języki włoski,hiszpański,niemiecki.

Statystyki demograficzne

(2011)

Liczba ludności 203429773

Ludność według wieku

·0-14 lat 26,2%(mężczyźni 27219651/kobiety 26180040)

·15-64 lat 67%(mężczyźni 67524,642/kobiety 68809357)

·ponad 64 lata 6,7%(mężczyźni 5796433/kobiety 7899650)

Wiek(mediana)

·W całej populacji 29,3 lat

·Mężczyzn 28,3 lat

·Kobiet 30,1 lat

Przyrost naturalny 1,134%

·Współczynnik urodzeń 17,79 urodzin/1000 mieszkańców

·Współczynnik zgonów 6,36 zgonów/1000 mieszkańców

·Współczynnik migracji -0,09 migrantów/1000 mieszkańców

Ludność według płci

·przy narodzeniu 1,05 mężczyzn/kobiet

·poniżej 15 lat 1,04 mężczyzn/kobiet

·15-64 lat 0,98 mężczyzna/kobietę

·powyżej 64 lat 0,73 mężczyzn/kobiet

·w całej populacji 0,98 mężczyzn/kobiet

Umieralność noworodków

·W całej populacji 21,17 śmiertelnych/1000 żywych

·płci męskiej 24,63 śmiertelnych/1000 żywych

·płci żeńskiej 17,53 śmiertelnych/1000 żywych

Oczekiwana długość życia

·W całej populacji 72,53 lat

·Mężczyzn 68,97 lat

·Kobiet 76,27 lat

Rozrodczość 2,18

Współczynnik dorosłych z HIV/AIDS 0,7%(2003)

Liczba osób żyjących z HIV/AIDS 660000(2003)

Liczba zmarłych na HIV/AIDS 15000(2003)

Grupy etniczne:

·Biali 53,7%,

·Mulaci i Metysi 38,5%,

·Czarni 6,2%,

·inni(głównie Japończycy,Arabowie,Indianie)0,9%.

Języki:

·Portugalski(urzędowy),

·Włoski,

·Hiszpański

Religia

Brazylijski Kościół katolicki jest największą narodową wspólnotą wiernych na świecie.Obecnie katolicy stanowią około 62-63% społeczeństwa.W São Paulo jest 54% katolików.Liczbę regularnie praktykujących szacuje się na 19-25%,chociaż w miastach praktykuje nieco mniej niż na prowincji.Widoczny jest odpływ wiernych do takich pochodzących głównie z USA wspólnot,jak Świadkowie Jehowy,mormoni(ok.1 mln),adwentyści czy różne kościoły ewangelikalne,głównie zielonoświątkowe.Liczbę protestantów szacuje się na około 19-20%.Dodatkowo występują spirytualiści i animiści(1,4%),wyznawcy candomblé i okultyzmu(0,5%),buddyści i szintoiści(0,2%)oraz pozostali(1,7%).Niewierzący stanowią 7,4-10% społeczeństwa.

Dane z 2000:

·Katolicyzm:62,6%

·Zielonoświątkowcy:14,7%

·Protestantyzm:8%

·Spirytyzm/Animizm:5%

·Świadkowie Jehowy:0,36%

·Mormoni:0,35%

·Buddyzm:0,25%

·Judaizm:0,21%

·Prawosławie:0,11%

·Islam:0,1%

Kultura

Przemieszanie elementów europejskich,afrykańskich i amerykańskich wytworzyło nową oryginalną kulturę.Najsłynniejszym festiwalem rozsławiającym Brazylię na cały świat jest odbywający się przed Wielkim Postem karnawał w Rio de Janeiro.Zawsze zaczyna się w sobotę przed Środą Popielcową i trwa nieprzerwanie cztery dni i noce.Narodowym tańcem jest Samba przywieziona przez niewolników z Angoli.Największym rzeźbiarzem okresu kolonialnego był Aleijadinho.Autorem narodowej powieści pod tytułem Os Sertões jest Euclides da Cunha.

Sport w Brazylii

Najpopularniejszym sportem w Brazylii jest piłka nożna.Reprezentacja Brazylii 5 razy zdobyła Mistrzostwo Świata.Za jednego z najlepszych w historii dyscypliny piłkarza na świecie wielu uważa Brazylijczyka Pelé.Ogromną popularnością w Brazylii cieszą się wyścigi Formuły 1.Brazylijczycy doczekali się wielu wspaniałych kierowców.Szczególnie wspominają tragicznie zmarłego Ayrtona Sennę,który uważany jest za najlepszego kierowcę w historii F1.Obecnie w tej serii wyścigowej startują,Felipe Massa i Rubens Barrichello.Również w siatkówce halowej mężczyzn Brazylia od 5 lat jest absolutnym dominatorem,gdyż od 2003 roku wygrała większość ważnych turniejów międzynarodowych.Jednym z sukcesów jest pokonanie reprezentacji Polski w finale MŚ 2006 3:0.Największą gwiazdą reprezentacji Brazylii jest od ponad 10 lat Giba.W tej dyscyplinie warto odnotować również sukcesy pochodzących z tego kraju pań.Coraz popularniejsza na świecie(i również w Polsce)staje się pochodząca ze stanu Bahia capoeira tradycyjna brazylijska sztuka walki połączona z elementami tańca i egzotyczną muzyką.Sekcje różnych grup'capoeira'prężnie działają też w wielu miastach Polski.Prócz capoeira Brazylijczycy opracowali kilka innych sztuk walki,takich jak luta livre i BJJ brazylijską odmianę jiu-jitsu.Brazylia zorganizuje Mistrzostwa Świata w piłce nożnej w 2014.W 2016 roku w Rio de Janeiro odbędą się Letnie Igrzyska Olimpijskie.

Gospodarka

Ekonomia kraju opiera się na eksploatacji przebogatych zasobów naturalnych,rolnictwie(największa na świecie ilość upraw kawy)i szybko rozwijającym się przemyśle.W roku 2008 PKB wyniósł 1665 mld USD(10326 USD na jednego mieszkańca).Pewien problem stanowi wysokie zadłużenie zagraniczne przekraczające 179 mld USD,jednak cały dług nie przekracza bezpiecznego poziomu 50% PKB.

Armia

Brazylia w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe,marynarkę wojenną(Marinha do Brasil)w jej składzie lotnictwo morskie i piechotę morską(Corpo de Fuzileiros Navais)oraz siły powietrzne(Forca Aerea Brasileira).Brazylia realizowała program nuklearny mający na celu pozyskanie broni jądrowej.Został on jednak anulowany.

Związki z Polską

W Brazylii mieszka wiele osób polskiego pochodzenia.Polonia w Brazylii liczy sobie,według różnych źródeł,od 800 tysięcy do 3 milionów osób.W celu reprezentowania wspólnoty brazylijsko-polskiej i jednoczenia Polaków rozsianych po całym terytorium Brazylii,w 1990 powstał Braspol,z siedzibą w Kurytybie.