Geografia
Większość powierzchni kraju stanowią niziny z młodą
rzeźbą polodowcową.Naturalne zachodnie i południowe granice Finlandii
wyznaczają Zatoka Botnicka i Zatoka Fińska,pomiędzy którymi rozciąga się
poprzecinane ciągami wzniesień morenowych Pojezierze Fińskie złożone z 60
tys.jezior.Jeziora zajmują 18,8 tys km²,bardzo liczne są bagna i torfowiska.W
środkowej części kraju ukształtowanie terenu ma cechy południowych pojezierzy i
leżących na północ wyżyn.Na północ od Koła Podbiegunowego rozciąga się Laponia
Fińska,która stanowi przedgórze Gór Skandynawskich.Linia wybrzeża szkierowego,jest
silnie rozwinięta,z dużą liczbą małych wysepek.
Powierzchnia:
·ląd:304473 km²
·woda:33672 km²
·całkowita:338145 km²
Długość
granicy lądowej:
·Rosja:1313 km
·Szwecja:586 km
·Norwegia:729 km
·całkowita:2628 km
Długość
wybrzeża:
·całkowita:1250 km
·Najwyższy punkt:Haltiatunturi 1328 m
n.p.m.
·Najniższy punkt:Morze Bałtyckie 0 m
n.p.m.
·Najdłuższa rzeka:Kemijoki 550 km
·Największe jezioro:Saimaa 1377 km²
·Powierzchnia lasów:69%
Największe
miasta(2009):
·Helsinki:577928
·Espoo:241943
·Tampere:209756
·Vantaa:195978
·Turku:175689
·Oulu:137201
·Jyväskylä:128234
·Lahti:100168
·Kuopio:92046
Jeziora
Poniższa
lista przedstawia 10 największych jezior Finlandii:
Jezioro
Powierzchnia(km2)Maks.głębokość(m)Objętość(km3)
Saimaa 1377,05 84,0 36,0
Päijänne 1080,63 95,3 18,1
Inari 1040,28 91,9 15,9
Pielinen 894,21 93,7 8,5
Oulujärvi 887,09 38,0 6,0
Pihlajavesi 712,59 75,7 8,08
Orivesi 601,30 75,9–
Haukivesi 562,31 75,8–
Keitele 493,59 99,5 3,4
Kallavesi 472,76 82,0–
W całym kraju występuje 187888 jezior.
Klimat
Południowa część Finlandii leży w strefie klimatu
umiarkowanego ciepłego przejściowego.Natomiast północ(w tym Fińska Laponia)jest
w zakresie umiarkowanego chłodnego.Średnie temperatury lipca na południu
wynoszą 17-18°C i 14-15°C na północy(w najchłodniejszym miejscu pod Kilpisjärvi
12°C).W styczniu średnie temperatury wynoszą-2°C na Wyspach Alandzkich,-4°C na
południowym wybrzeżu,w środkowej części kraju od-8 do-10°C i-14°C na północy.Długość
okresu wegetacyjnego na południu wynosi 185-200 dni,na północy 120.Najwyższą
temperaturę zanotowano w 1914 roku w Liperi,koło Joensuu i wynosiła ona 37,2°C.Nieoficjalnie
najniższa temperatura wystąpiła w Kaaresuvanto(-54°C).Okres zimowy występuje
zwykle od połowy grudnia do końca marca na Wyspach Alandzkich,od końca
listopada do końca marca na południowym wybrzeżu,od połowy listopada do połowy
kwietnia w środkowej Finlandii i od końca października do końca kwietnia na
północy.Liczba dni w roku z temperaturą powyżej 25°C waha się od 20-25 na
południu do 5-7 na północy(w górskiej stacji Kilpisjärvi takie temperatury występują
średnio raz na 2 lata).Najwięcej zanotowano 48 dni w mieście Kkouvola w 2010
roku.Temperatury powyżej 30°C zdarzają się rzadko i nie występują w każdym
roku.Największą ich liczbę zaobserwowano w 2010 roku w Lappeenranta(14 dni).Okres
bez przymrozków trwa od końca kwietnia do połowy października na Wyspach
Alandzkich,na południu kraju od początku maja do końca września,na północy od
początku czerwca do końca sierpnia,choć sporadycznie przymrozki mogą występować
także w lipcu.Średnie roczne opady w Helsinkach wynoszą 650 mm,a największe ich
natężenie przypada na sierpień.Na północy suma opadów wynosi 500 mm.
Polityka
Finlandia jest republiką pół prezydencką.Głową
państwa jest prezydent(od 2012 roku ten urząd sprawuje Sauli Niinistö),wybierany
przez społeczeństwo w bezpośrednich wyborach na sześcioletnią kadencję i może
być wybrany na najwyżej dwie,następujące po sobie,kadencje.W kompetencjach
prezydenta zawiera się,między innymi,mianowanie premiera i na jego wniosek
ministrów.Mianuje kanclerza sprawiedliwości,przewodniczącego i członków Sądu
Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego,a także arcybiskupa i
biskupów Kościoła ewangelicko-augsburskiego.Posiada możliwość rozwiązania
parlamentu,prawo kontroli administracji,prawo inicjatywy ustawodawczej i veta
ustawodawczego.Jest również najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych.Parlament(Eduskunta)jest
wybierany przez społeczeństwo na czteroletnią kadencję i liczy 200 osób.
Rząd(Rada
Państwa)
Konstytucja
Do
1 marca 2000 roku w skład konstytucji wchodziło pięć ustaw konstytucyjnych:
·Akt o Formie Rządu(1919)
·Akt o prawie parlamentu do badania
zgodności z prawem czynności urzędowych Rady Państwa,Kanclerza Sprawiedliwości
i Ombudsmana(1922)
·Akt o Parlamencie(1928)
·Akt o Trybunale Stanu(1922)
·Akt o Samorządzie Wysp Alandzkich(1951)
1 marca 2000 roku weszła w życie nowa konstytucja,zaakceptowana
przez Eduskuntę wymaganą większością 2/3 głosów dwukrotnie w 1999 roku(zmiana
konstytucji musi zostać uchwalona i potwierdzona przez nowo wybrany parlament).
Partie
polityczne(główne)
·Partia Centrum
·Koalicja Narodowa
·Liga Zielonych
·Socjaldemokratyczna Partia Finlandii
Gospodarka
Finlandia była do XX wieku krajem zacofanym.Po II
wojnie światowej gospodarka kraju była silnie związana z gospodarką Związku
Radzieckiego.Z drugiej strony jednak Finlandia dzięki temu,a także dzięki
sąsiedztwu Szwecji i Norwegii,stała się państwem socjalnym z prywatną
własnością,ale wysokimi podatkami,z których finansuje się
badania,edukację,służbę zdrowia itd.Podatki stanowią 45% PKB i jest to poziom
najwyższy na świecie po krajach nordyckich,które mają podatki nieco wyższe niż
50% PKB.Najbardziej znaną fińską firmą jest Nokia,która posiada 35% światowego
rynku telefonii komórkowej(1.miejsce na świecie).Fińskie,nominalne PKB per
capita w 2005 wynosiło 40197 dolarów,dając Finlandii 12.miejsce na świecie,a
PKB per capita zmierzone parytetem siły nabywczej 34 tys.819 dolarów,dając jej
także 12.miejsce na świecie.Eksport wynosił nieco ponad 80 mld dolarów.Wskaźnik
Giniego,czyli poziom rozpiętości w dochodach,wynosi 26,9 i jest jednym z
najniższych na świecie.Wydobywa się rudy miedzi,cynku,żelaza,chromu i niklu.
Podstawowe
gałęzie przemysłu,to przemysł:
·drzewny i celulozowo-papierniczy
·metalowy
·maszynowy
·hutnictwo żelaza i metali nieżelaznych.
Rolnictwo to przede wszystkim hodowla bydła typu
mlecznego,a na północy reniferów oraz leśnictwo.Stopa bezrobocia wynosi
8,2%,średnia długość życia:mężczyźni 76 lat,kobiety 82 lat.W 2004 Finlandia
zajęła pierwsze miejsce w rankingu konkurencyjności Światowego Forum
Ekonomicznego.
Telekomunikacja
Około 79% fińskiego społeczeństwa używa Internetu,a
wszystkie fińskie szkoły i biblioteki publiczne posiadają łącza internetowe.W
październiku 2009 fiński minister transportu i komunikacji zobowiązał się do
zapewnienia od połowy 2010 roku każdemu mieszkańcowi kraju dostępu do Internetu
z przepustowością nie mniejszą niż 1Mbps.
Podział
administracyjny
Od 1 stycznia 2010 Finlandia jest podzielona na 20
regionów,regiony są podzielone na 72 podregiony,podregiony są podzielone na 342
gminy.Dawny podział na 6 prowincji stracił swe znaczenie 1 stycznia 2010 r.
Historia
Historia
w datach
Starożytność
·98 r.n.e.rzymski historyk Tacyt napisał
o"Fenni",ludziach północy.Była to pierwsza pisemna wzmianka o
Lapończykach.
IX
wiek
·Fińskie plemiona Suomi,Häme i Karelowów
tworzą związki przedpaństwowe.
XII-XIII
wiek
·1155 Król szwedzki Eryk IX i angielski
biskup Henryk poprowadzili pierwszą wyprawę krzyżową do Finlandii,która kończy
się śmiercią biskupa.
·1249 Birger,szwedzki hrabia,prowadził
drugą wyprawę krzyżową,w wyniku której Finlandia traci niepodległość i dostaje
się pod szwedzkie panowanie
·1280 rozpoczęcie budowy Katedry w
Turku(szw.Åbo).
·Koniec wieku XIII budowa szwedzkich
umocnień w Turku,Häme i Viipuri
XIV
wiek
·Początek wieku XIV pierwsi fińscy
studenci zostali zapisani na uniwersytet w Sorbonie.
·1323 pokój w Pähkinäsaari,podzielił
Finlandię między Szwecję i Nowogród.
·1362 Finowie zostali dopuszczeni do
wyboru króla Szwecji.
·1397 Królestwa Danii,Szwecji i Norwegii
połączyły się w Unii Kalmarskiej.
XV
wiek
·1475 szwedzki arystokrata Erik Axelsson
Tott założył zamek Olavinlinna we wschodniej Finlandii,w pobliżu Savo.
·1493 pierwsza wzmianka o Finlandii na
wydrukowanej mapie Europy autorstwa Niemca Hartmanna Schedla:"Liber
Chronicarum".
XVI
wiek
·1523 koniec Unii Kalmarskiej,Gustaw I
Waza został królem Szwecji.
·1527 ludność Finlandii przyjęła
protestantyzm.
·1543 biskup Mikael Agricola napisał
pierwszą fińskojęzyczną księgę Abckiria.
XVII
wiek
·1617 po pokoju w Stolbova,Szwecja stała
się skandynawsko-bałtyckim imperium,zajmując cały teren Finlandii oraz Karelię.
·1630-1643 fińscy kawalerzyści
Hakkapelitas byli jednymi z najlepszych żołnierzy szwedzkich w Wojnie
Trzydziestoletniej.
·1640 królowa szwedzka Krystyna założyła
uniwersytet w Turku(szw.Åbo Akademi)
·1642 pojawiła się pierwsza
fińskojęzyczna Biblia.
·1696 wybucha klęska głodu,w wyniku
której umiera jedna trzecia ludności kraju
XVIII
wiek
·1700-1721 Wielka Wojna Północna.
·1721 traktat pokojowy z Uusikaupunki
pozbawił Szwecję kontroli nad terenami dzisiejszych Estonii i Łotwy oraz nad
ujściem Newy.
·1747 Szwedzi rozpoczęli w pobliżu
Helsinek budowę fortyfikacji o nazwie Sveaborg(Zamek Szwecji,później
Suomenlinna Zamek Finlandii).
·1765 fiński polityk i duchowny Anders
Chydenius opublikował książkę"The National Gain"w której zachwalał
wolny handel(11 lat przed podobną publikacją Adama Smitha).
XIX
wiek
·1809 Szwecja przegrała z Imperium
Rosyjskim wojnę o Finlandię,która stała się Wielkim Księstwem Fińskim z carem
jako władcą.Rozpoczęło się ponad stuletnie(110 lat)rosyjskie panowanie w
Finlandii.
·1812 terytoria znane jako"Stara
Finlandia"(Vanhha Suomi),należące do Rosji,zostały przyłączone do
Wielkiego Księstwa;nową stolicą po Turku zostały Helsinki.
·1835 pierwsza publikacja Kalevali fińskiego
eposu narodowego.
·1848 pierwsze publiczne wykonanie hymnu
narodowego Maamme(Nasz Ląd).Ukazał się pierwszy tom Fänrik Stals sägner,zbioru
poematów Johana Runeberga.
·1853-1867 Zacharis Topelius opublikował
Fältskärns berättelser,zbiór nowel historycznych.
·1860 Wielkie Księstwo Fińskie zastąpiło
rosyjskie ruble,fińskimi markkami,które stanowiły walutę obiegową do
wprowadzenia euro;początek uprzemysłowienia kraju,powstało wiele
stolarni,fabryk papierniczych,meblarskich.
·1863 car Aleksander II Romanow wydał
rozporządzenie o zrównaniu języka fińskiego ze szwedzkim.
·1870 Aleksis Kivi wydał pierwszą fińską
powieść Seitsemän veljestä.
·1882 pierwsza Finka Emma Irene Aström ukończyła
uniwersytet w Turku.
·1900 fińscy artyści,architekci Armas
Lindgren,Herman Gesellius,Eliel Saarinen,Akseli Gallen-Kallela i malarze
Gallen-Kallela,Albert Edelfelt,Eero Järnefelt,Pekka Halonen odnieśli wiele
sukcesów na Wielkiej Światowej Wystawie w Paryżu.
XX
wiek
·1902 23 tys.Finów wyemigrowało do Stanów
Zjednoczonych i Kanady.Była to największa fala wyjazdów w nowożytnej historii
kraju;od 1864 do 1914 wyjechało do Ameryki ponad 320000 osób.
·1906 powstał własny parlament
Finlandii Eduskunta.Był to pierwszy na świecie parlament dopuszczający do
uczestniczenia w życiu politycznym kobiety.
·1917 po wybuchu rewolucji bolszewickiej
w Rosji Finowie 6 grudnia ogłosili niepodległość.Bolszewicy uznali ten fakt 31
grudnia.
·1918 w styczniu armia fińska(Biała
Armia),pod dowództwem generała Mannerheima,rozpoczęła akcję rozbrajania sił
bolszewickich we wschodniej Laponii;rozgromiono też we współdziałaniu z
wojskami niemieckimi tzw.Lewe Skrzydło,ruch dążący do wprowadzenia komunizmu.
·1919 Finowie przyjęli ustrój republikański
z rządem parlamentarnym;pierwszym prezydentem został Kaarlo Juho Ståhlberg.
·1920 Finlandia podpisała w Tartu pokój z
Rosją Bolszewicką odzyskując dostęp do Morza Barentsa i miasto Petsamo;fiński
biegacz Paavo Nurmi zdobył swój pierwszy medal olimpijski na Igrzyskach w
Antwerpii;Finlandia wstąpiła do Ligi Narodów.
·1921 fiński parlament przyjął ustawę
przyznającą Finlandii opiekę nad Autonomicznym Regionem Wysp Alandzkich.
·1922 parlament przyjął ustawy o wolności
religijnej,obowiązkowej edukacji i służbie wojskowej.
·1924 Paavo Nurmi zdobył cztery złote
medale na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu.
·1929-1932 powstanie faszystowskiego
ruchu Lapua.
·1932 Finlandia i ZSRR podpisały pakt o
nieagresji.
·1935 budowa biblioteki miejskiej w
Viipuri(Wyborg),dzieła architekta Alvara Aalto.
·1939 III Rzesza i ZSRR podpisały pakt
Ribbentrop-Mołotow.Pozwalał on ZSRR na zajęcie republik nadbałtyckich,wschodniej
Polski i części Finlandii oraz Rumunii;Frans Sillanpää zdobył nagrodę Nobla w
dziedzinie literatury.
·1939-1940 Armia Czerwona zaatakowała
Finlandię rozpoczynając 105-dniową kampanię"Wojny Zimowej".Dowódcą
wojsk fińskich był marszałek Mannerheim.
·1941 wznowienie walk,tym razem we
współdziałaniu z Niemcami;Finowie odzyskali na krótko utracone wcześniej
tereny.
·1944 w lipcu wojska sowieckie wkroczyły
do Finlandii,ale nie okupowały kraju dzięki zręcznej dyplomacji
Mannerheima;podpisano zawieszenie broni,Finowie utracili jednak Karelię i
Petsamo.Musieli też przez kilka następnych lat płacić odszkodowania wojenne i
udostępnić flocie ZSRR na 50 lat port w Porkkala.
·1945 A.I.Virtanen zdobył nagrodę Nobla w
dziedzinie chemii.Ukazało się także pierwsze wydanie Muminków Tove Jansson.W
tymże roku,w wyniku przegranej wojny prawie 500 tys.Finów zostało
przesiedlonych z terenów zajętych przez ZSRR w głąb Finlandii.Dzięki wsparciu
władz fińskich większość z nich wkrótce zamieszkała we własnym domu.
·1948 Traktat o Przyjaźni i Współpracy
Gospodarczej z ZSRR.
·1951 projektant Tapio Wirkkala otrzymał
Grand Prix w Mediolanie.
·1952 Igrzyska Olimpijskie w Helsinkach
·1954 pisarz Väinö Linna wydał swoją
powieść wojenną"Tuntematon sotilas"(Nieznany żołnierz).
·1955 Finlandia wstąpiła do ONZ i Rady
Nordyckiej.
·1956 ZSRR oddał bazę morską Porkkala
Finlandii.Urho Kekkonen został po raz pierwszy wybrany prezydentem.
·1958 ZSRR próbował wpłynąć na skład
rządu fińskiego,wydarzenie przeszło do historii jako"kryzys mroźnej
nocy".
·1961 Finlandia wstąpiła do EFTA;ZSRR
ponownie próbował wpłynąć na sytuację polityczną Finlandii,tym razem przy
okazji wyborów prezydenckich.
·1970 Finowie wprowadzili 40-godzinny
tydzień pracy.
·1971 otwarcie Finland Hall w Helsinkach,zaprojektował
ją Alvar Aalto.
·1973 podpisanie umowy o wolnym handlu z
EEC.
·1981 po 25-letniej karierze politycznej
Urho Kekkonen przeszedł na emeryturę.
·1989 Finlandia stała się członkiem Rady
Europy.
·1991-1993 po upadku ZSRR fińska
gospodarka przeżywała okres głębokiego kryzysu.
·1992 Finlandia zdecydowała się na
wejście w struktury Unii Europejskiej.
·1994 Finowie opowiedzieli się,w
narodowym referendum,za przystąpieniem do UE.
·1995 Finlandia stała się członkiem UE.
·1999 przyjęto warunki wejścia do strefy
euro.
·2000 w marcu wprowadzona została nowa
konstytucja
XXI
wiek
·2002 1 stycznia,Finlandia i jedenaście
innych krajów UE przyjęło walutę euro.
Demografia
Populacja
Liczba ludności Finlandii wynosi obecnie 5,350,156
obywateli.Średnia gęstość zaludnienia wynosi 17 mieszkańców na kilometr
kwadratowy.Ten fakt czyni z Finlandii najrzadziej zaludniony kraj Europy po
Norwegii i Islandii.Południowa część kraju zawsze była gęściej zamieszkana niż
północna.Ta dysproporcja wzrosła wraz z postępującą urbanizacją Finlandii w XX
wieku.Największymi miastami Finlandii są Helsinki,Espoo i Vantaa.Inne duże
znaczące miasta to Tampere,Turku i Oulu.Procent obcokrajowców w Finlandii sięga
2,5% i należy do najniższych w Unii Europejskiej.Obcokrajowcy to w większości
obywatele Rosji,Estonii oraz Szwecji.
Języki
Dla większości Finów(92 procent)język fiński jest
językiem ojczystym.Język ten należy do języków bałtyckofińskich,podgrupy
języków uralskich.Morfologicznie rzecz biorąc jest to język aglutynacyjny.Oznacza
to odmianę form rzeczowników,przymiotników,zaimków,liczebników i czasowników w
zależności od ich roli w zdaniu.W praktyce oznacza to,zamiast przyimków i
zrostków,stosowanie przyrostków i złożeń.Szacuje się,że około 65% wszystkich
fińskich słów to złożenia.Bardzo blisko z nim spokrewniony jest język
estoński.Języki te(fiński i estoński),wraz z węgierskim i baskijskim są
najpopularniejszymi językami nie indoeuropejskimi w Europie.Finlandia jest
jednym z trzech krajów,w których język uralski jest używany przez większość
mieszkańców.Pozostałe dwa to Estonia i Węgry.Drugim najpopularniejszym językiem
w Finlandii jest język szwedzki(w tym osobna fińska odmiana języka
szwedzkiego),którym posługuje się około 5,6% ludności.Używane są także
języki:rosyjski(0,8%),estoński(0,3%),fińsko-romski oraz fiński język
migowy(używany przez około 5000 ludzi).Na północy kraju,w Laponii,zamieszkuje
około 7000 Lapończyków.Około jednej czwartej z nich używa języków lapońskich
jako ojczystych.Prawo każdej z mniejszości w Finlandii do pielęgnowania swych
odrębnych tradycji i kultury jest chronione przez fińską konstytucję.W 2005 r.w
badaniach przeprowadzonych w ramach Eurobarometru dotyczących języków Unii
Europejskiej,60% dorosłych obywateli deklarowało znajomość języka
angielskiego,38% języka szwedzkiego(41% w 2008),a 17% znajomość języka
niemieckiego.Ta liczba ludzi znających angielski umieściła Finlandię na piątym
miejscu za Maltą(89%),Holandią(86%),Szwecją(85%)oraz Danią(83%).Relatywnie
język niemiecki jest w Finlandii znacznie bardziej znany niż język francuski
czy hiszpański.
Religia
Od 1923 roku fińska konstytucja gwarantuje wolność
religijną.Fiński Kościół Ewangelicko-Luterański i fińska Cerkiew prawosławna mają
status kościołów narodowych.Dzięki temu mają specjalne przywileje,wierni płacą
na ich rzecz podatki w wysokości 1% lub 2% dochodów,z czego później te kościoły
finansują działalność charytatywną.85% Finów należy do któregoś z Kościołów.83%
należy do Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego,1,8% osób to
zielonoświątkowcy,1,1% Finów należy do Kościoła prawosławnego,19 tys.to
Świadkowie Jehowy,katolicy to 8 tys.głównie obcokrajowcy,3 tys.to
mormoni,żydzi to 1,5 tys.osób.Tylko 2% luteran chodzi do kościoła co tydzień,a
10% co miesiąc.Odsetek osób wierzących w Boga i uznających podstawowe prawdy
religii chrześcijańskiej jest wyższy,niż w innych państwach
skandynawskich;częstsze są też,pomimo niskiego uczestnictwa w
nabożeństwach,prywatne praktyki religijne.W Finlandii żyje 7 tys.masonów.Większość
fińskich dzieci jest chrzczona(79,9% w 2009) i konfirmowana(87.6% w 2008).Większość
pogrzebów jest chrześcijańska.Większość Luteran chodzi do kościoła tylko przy
specjalnej okazji jak np.śluby,pogrzeby i święta.Według badań Eurobarometru z
2005 r.41% Finów twierdziło,że"wierzy w istnienie Boga",41%
stwierdziło,że"wierzy w istnienie jakiejś siły wyższej",a 16%,że"nie
wierzy w Boga ani żadną inną siłę wyższą".
Struktura
rodzinna
Życie rodzinne w Finlandii odpowiada modelowi
rodziny nuklearnej.Relacje z dalszą rodziną są raczej rzadkie i przypadki
łączenia się ludzi w formie rodziny wielopokoleniowej raczej się nie
zdarzają.Zgodnie z raportem UNICEF-u,Finlandia zajmuje bardzo wysokie,czwarte
miejsce na świecie pod względem zapewnienia dziecku odpowiednich warunków życia.
Opieka
zdrowotna
Na każde 307 osób przypada jeden lekarz.Około 18,9%
funduszy przeznaczonych na opiekę zdrowotną pochodzi z sektora prywatnego,a
76,6% z publicznego.Najważniejszymi instytucjami są Ministerstwo Zdrowia oraz
Narodowy Publiczny Instytut Zdrowia.Według szwedzkich badań,przeprowadzonych w
16 krajach,Finlandia posiada najbardziej wydajny system opieki zdrowotnej.Przewidywana
długość życia wynosi 82 lata dla kobiet i 75 dla mężczyzn.Jeszcze w latach 70'XX
wieku Finlandia posiadała jeden z najwyższych odsetków zgonów spowodowanych
chorobami serca.Od tego czasu zaczęto propagować zdrowe odżywianie się oraz
ćwiczenia fizyczne co przyniosło bardzo dobry efekt.Odsetek osób palących jest
bardzo niski i wynosi 26% w przypadku mężczyzn i 19% w przypadku kobiet.Całkowite
roczne spożycie alkoholu jest niższe niż w innych europejskich państwach,pomimo
tego,że w weekendy bardzo popularne są obficie zakrapiane imprezy.Wśród
ludności w wieku produkcyjnym choroby i wypadki spowodowane przez alkohol stały
się w ostatnim czasie największą przyczyną śmierci.Narodowy Publiczny Instytut Zdrowia
twierdzi,że 54% mężczyzn i 38% kobiet ma nadwagę,inne źródła podają wyższe
wartości,odpowiednio 70% i 50%.Przewiduje się,że odsetek osób chorych na
cukrzycę wzrośnie do 15% w 2015 roku.Finlandia posiada najwyższy odsetek
chorych na cukrzycę typu 1.
Edukacja
W ostatnich studiach PISA,prowadzonych przez OECD,fińscy
uczniowie we wszystkich dziedzinach poza matematyką,w której byli drudzy,zajęli
pierwsze miejsca na świecie.Fiński system edukacji został zreformowany na
początku lat siedemdziesiątych z modelu niemieckiego,który został uznany za
niewydajny.Prawie wszystkie szkoły w Finlandii to szkoły państwowe,a za szkoły
niepaństwowe nie płaci się,gdyż finansuje je państwo.Również wszystkie
uniwersytety są państwowe;kilka z istniejących obecnie uniwersytetów to
upaństwowione uniwersytety,które kiedyś znajdowały się w rękach prywatnych.W
fińskich szkołach nie stawia się ocen przez pierwsze 3 lata podstawówki,nie
można zostawić dziecka na drugi rok w tej samej klasie(w podstawówce,jeżeli
rodzice się nie zgadzają),istnieje zakaz dyskryminacji z jakiegokolwiek
powodu:pochodzenia,stanu majątkowego rodziców itd.Za ciekawostkę można uznać
fakt,że bardzo podobny system z ograniczoną liczbą egzaminów istniał przez pewien
czas w Związku Radzieckim.Od szkoły podstawowej obowiązkowa nauka języka
angielskiego,od gimnazjum obowiązkowa nauka języka szwedzkiego(można też pod
koniec podstawówki wybrać).W gimnazjum można wybrać trzeci język a w liceum
dowolnie(angielski i szwedzki jest kontynuowany).W szkołach organizuje się zajęcia
wychowania fizycznego,edukacji zdrowotnej oraz gotowania.Wśród szkół w Unii
Europejskiej fińskie szkoły zajmują jedne z ostatnich miejsc,przeznaczając
najmniej czasu na wychowanie fizyczne.Według Narodowego Publicznego Instytutu
Zdrowia tylko jedna trzecia dorosłych wystarczająco dużo ćwiczy.
Kultura
Fińscy laureaci Nagrody Nobla:
·Frans Sillanpää(1939)(literatura)
·Artturi Virtanen(1945)(chemia)
·Ragnar Granit(1967)(medycyna)
·Martti Ahtisaari(2008)(Pokojowa Nagroda
Nobla)
Fiński
epos narodowy:
·Kalevala
Najpopularniejszy
utwór dziecięcy:
·Muminki autorstwa Tove Jansson
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz