Gujana

Gujana(Guyana),Kooperacyjna Republika Gujany(Co-operative Republic of Guyana)państwo w Ameryce Południowej,nad Oceanem Atlantyckim,graniczace na północnym zachodzie z Wenezuelą(743 km),na południowym zachodzie i południu z Brazylią(1.119 km),a na wschodzie z Surinamem(600 km).Kształt granicy Gujany z Wenezuelą i Surinamem jest podważany przez obydwa te państwa.

Geografia

W Gujanie można wyróżnić 3 regiony geograficzne różniące się ukształtowaniem terenu.Najwyższa część kraju leży na obszarze Wyżyny Gujańskiej porozcinanej na osobne masywy wieloma dolinami rzek.W jednym z łańcuchów górskich,na połączeniu granic z Wenezuelą i Brazylią,znajduje się najwyższy szczyt kraju Roraima(2810 m n.p.m.)Wyżyna obniżając się w kierunku oceanu tworzy równinne i pagórkowate tereny porośnięte lasami równikowymi,a wzdłuż rzek,galeriowymi.Lasy zajmują powierzchnię około 80% kraju.Dobrze rozwinięta sieć rzek,z których największa to Essequibo,tworzy na tym obszarze,jak również na wyżynach,liczne wodospady.Nad oceanem rozciąga się pas płaskich,błotnistych nizin,sięgających od 8 do 65 km w głąb lądu.Wybrzeże porastają lasy namorzynowe.Część terenów stanowią depresje zabezpieczone systemem kanałów i tam.Gujanę charakteryzuje klimat równikowy z wysoką temperaturą powietrza przez cały rok.Temperatura na wybrzeżu waha się od 20 do 26,8°C,a w głębi kraju od 18 do 39°C.Klimat wybrzeża łagodzony jest przez północnowschodnie wiatry.Opady występują sezonowo w okresie maj-czerwiec oraz grudzień-styczeń.Średnia roczna suma opadów waha się od 1200 mm na wyżynie do 3000 mm na wybrzeżu.

Wody

Sieć rzeczna

Sieć rzeczna Gujany jest gęsta i dobrze rozwinięta.Najdłuższa rzeka Gujany to Essequibo(ok.1000 km),uchodząca szeroką deltą do Oceanu Atlantyckiego.Na jej lewych dopływach znajdują się liczne wodospady,z których najwyższy jest Kaieteur na rzece Potaro(225 m).Do większych rzek Gujany należą również:Mazaruni,Cuyuni,Berbice oraz Courantyne.

Gleby

W strefie wilgotnych lasów równikowych rozwinęły się gleby czerwonożółte(ferralsole)o bardzo niskiej zawartości próchnicy.Na sawannach wykształciły się czerwone gleby ferralitowe,a wzdłuż dolin dużych rzek gleby aluwialne(fluwisole).

Historia

Wybrzeża Ameryki Południowej współczesnej Gujany Europejczycy odkryli i zaczęli eksplorować na początku XVI wieku.Zamieszkiwali tu wówczas Indianie południowoamerykańscy z plemion Arawaków.Utworzenie kolonii brytyjskiej Gujany Brytyjskiej datuje się na 1831;graniczyła z Gujaną Holenderską(dziś Surinam),a nieco dalej na południowy wschód znajdowała kolonia francuska Gujana Francuska,do dziś pozostająca terytorium zależnym tej europejskiej metropolii.Brytyjczycy przyznali niepodległość Gujanie w 1966,a cztery lata później stała się ona republiką.

Ustrój polityczny

Suwerenna republika w ramach Wspólnoty Narodów.Zgodnie z konstytucją z 6 października 1980(znowelizowaną w 2003)głową państwa jest prezydent desygnowany przez zwycięską partię w wyborach parlamentarnych.Kandydaci na prezydenta muszą zostać zaprezentowani przed wyborami przez każdą ze startujących partii.Prezydent mianuje premiera,który jest zarazem I wiceprezydentem.W jednoizbowym Zgromadzeniu Narodowym zasiada 65 deputowanych,z których 40 jest wybieranych w systemie proporcjonalnym na poziomie krajowym,a 25 na poziomie regionów tzn.każdy z regionów wybiera przydzieloną mu ilość miejsc w parlamencie.Kadencja zgromadzenia trwa 5 lat.

Gujana jest podzielona na 10 ponumerowanych regionów:

1.Barima/Waini(2 miejsca w parlamencie)

2.Pomeroon/Supenaam(2 miejsca)

3.Essequibo Islands/West Demerara(3 miejsca)

4.Demerara/Mahaica(7 miejsc)

5.Mahaica/Berbice(2 miejsca)

6.East Berbice/Corentyne(3 miejsca)

7.Cuyuni/Mazaruni(2 miejsca)

8.Potaro/Runi(1 miejsce)

9.Upper Takatu/Upper Esseqiubo(1 miejsce)

10.Upper Demerara/Berbice(2 miejsca)

Każdy z regionów jest administrowany przez Regionalną Radę Demokratyczną z prezesem na czele.Dodatkowo na lokalnym szczeblu działają Sąsiedzkie Rady Demokratyczne.

Kultura

Święta państwowe

Data Polska nazwa Oryginalna nazwa

1 stycznia Nowy Rok New Year’s Day

Ruchome Eid-ul Adha Eid-ul Adha

23 lutego Dzień Republiki Republic Day

Ruchome Wielki Piątek,Poniedziałek wielkanocny Good Friday,Easter Monday

Ruchome Święto Wiosny Phagwah(Holi)

1 maja Święto Pracy Labour Day/May Day

Ruchome Urodziny Proroka Youman Nabi

1 poniedziałek lipca Święto Caricom Caricom Day

1 sierpnia Dzień Wyzwolenia Emancipation Day

Ruchome Święto Światła Diwali

25 grudnia Boże Narodzenie Christmas

26 grudnia 2.Dzień Bożego Narodzenia Boxing Day

Religia

·Protestantyzm:33,15%

·Zielonoświątkowcy:12,07%

·Adwentyzm:7%

·Anglikanizm:5,3%

·Luteranizm:1,3%

·Metodyzm:1,2%

·Kalwinizm:1%

·Hinduizm:33%

·Islam:8,7%

·Katolicyzm:7,08%

·Spirytyzm:4,1%

·Prawosławie:0,9%

·Bahaizm:0,4%

·Świadkowie Jehowy:0,33%

Gospodarka

Na terytorium Gujany znajdują się cenne surowce mineralne.Najważniejszym surowcem są boksyty.Ich eksploatację podjęto w roku 1916 w kopalni w Mackenzie(Linden),a następnie w Ituni i Kwakwani w północno-wschodniej części kraju.Wydobycie boksytów obrazuje najlepiej stan gospodarki:1950 rok 1,7 mln ton,1960 3,4 mln,1970 1,4 mln i w 1993 r.zwyżka 2,5 mln ton.W porównaniu z boksytami wydobycie innych surowców ma znaczenie drugorzędne.W północno-zachodniej części kraju,w okolicy Mattews Ridgs,wydobywa się rudę manganu,a poza tym uzyskuje się złoto(80 tys.uncji w 1992 r.)i diamenty(7 tys.karatów w 1990 r.)